T�rkiye'de Internet

SUNUCU- De�erli misafirlerimiz, Internetin 10.y�l�n� do�um yeri olan �niversitemizde kutlamak �zere sizlerle bir araya gelmi� olmaktan mutluluk duyuyoruz. Ho� geldiniz.

�imdi sunu� konu�mas�n� yapmak �zere Bilgi ��lem Daire Ba�kan�m�z Say�n Ayla Altun'u k�rs�ye davet ediyorum.

T�rkiye Internetinin 10.ya��n� do�du�u yerde, ODT�'de kutluyoruz. Evet, bu temelle yola ��kt�k. ��nk� bu, bizi gururland�ran, d��nd�k�e i�imizde s�cac�k duygular yaratan bir konuydu. T�rkiye Internetinin do�um g�n�n� do�du�u yerde, i�te burada, birka� ad�m �temizde, ilk ba�lant� noktas�n�n oldu�u yerde kutlamak istedik. T�rkiyemiz a��s�ndan �nemli bir mihenk ta�� olan bu ilk ba�lant�n�n yap�lmas�nda bizzat g�rev alan T�B�TAK ve ODT� ekibinin o d�nemki y�neticilerini y�llar sonra nostaljik bir ortamda bir araya getirmeyi, �zlem gidermeyi, Interneti bir de tarihe tan�kl�k edenlerin a�z�ndan dinlemek istedik. ��te bu duygularla ve bu temel yola ��kma nedenimiz buydu. T�rkiye'nin en sayg�n iki kurumu T�B�TAK ve ODT�, i�te onlardan bu beklenirdi. T�rkiye'ye Interneti getirmeleri, geli�tirmeleri beklenirdi. ��te getirdiler on y�l �nce ve geli�tirme y�n�nde de yo�un bir u�ra�� i�indeler.

B�y�k �al��ma tempomuzda, yo�un i�lerimiz aras�na bir yo�unluk daha eklendi�inde genellikle bir mutsuzluk an� ya�an�r, bilirsiniz, ama inan�n yo�un i� tempomuza eklenen bu etkinli�in haz�rl�klar�n�n yo�unlu�u ekibimizde mutsuzluk yerine bir co�ku yaratt�. Ve i�lerimizin yolunda gitmedi�i anlarda bile ekip olarak bu co�kuyu hi� kaybetmedik, ��nk� bu farkl� bir �eydi, bu gurur veren, co�ku yaratan bir �eydi, bu T�rkiye Internetinin onuncu y�l�n�n do�du�u yerde kutlanmas�yd�. Etkinlik haz�rl�k �al��malar�na, T�rkiye'ye Internetin getirilmesinde eme�i ge�en ki�ilerin kimler oldu�unu tespit etmekle ba�lad�k. On y�l �nceki �ekirdek kadroda yer alan ki�ileri, o kurumlar�n o tarihteki y�neticilerini belirledik, onlar� konuk konu�mac� olarak davet ettik. Birazdan kendileri bizlere duygular�n� anlatacaklar. Ama �nce ben sizlere onlar�n kimler oldu�unu ve o zamanki g�revlerini sunmak istiyorum:

Say�n Profes�r Doktor Kemal G�r�z, o zamanki g�revlerini s�yl�yorum, T�B�TAK Ba�kan�; Say�n Profes�r Doktor Tosun Terzio�lu T�B�TAK Ba�kan Yard�mc�s�; Say�n Profes�r Doktor �mer Saat�io�lu, ODT� Rekt�r�; Say�n Profes�r Doktor S�ha Sev�k ODT� Rekt�r�; Say�n Profes�r Doktor Nam�k Kemal Pak, T�B�TAK Ba�kan Yard�mc�s�; Say�n Profes�r Doktor Bilgi Kaftano�lu, ODT� Rekt�r Yard�mc�s�; Say�n Profes�r Doktor T�rker G�rkan, ODT� Rekt�r Yard�mc�s�; Say�n Do�ent Doktor Serhat �ak�r, T�B�TAK Enformatik Daire Ba�kan�; Say�n Do�ent Doktor Tu�rul Y�lmaz, T�B�TAK Ba�kan Dan��man�; Say�n Profes�r Doktor �mer Anla�an, ODT� Bilgi ��lem Daire Ba�kan�; Say�n Yard�mc� Do�ent Doktor K�r�at �a��ltay, ODT� Bilgi ��lem Daire Ba�kanl��, Network Grup Y�neticisi; Say�n Doktor Attila �zgit, ODT� Bilgi ��lem Daire Ba�kan Yard�mc�s�; Say�n Ufuk �zl�, T�B�TAK Enformatik Teknolojileri �ube M�d�r�; Say�n Erdal Taner, ODT� Bilgi ��lem Daire Ba�kanl�� A� Destek Uzman�.

Bu arada sizlere k��k bir a��klama yapmak istiyorum. Davetlilerimiz aras�nda yer alan Say�n Terzio�lu, Say�n Kaftano�lu yo�un programlar� ve Say�n Y�lmaz ve Say�n Erdal yurt d��nda olmalar�, Say�n �zl� ise bug�n ani geli�en bir durum nedeniyle maalesef �u anda aram�zda de�iller.

�imdi tekrar etkinlik haz�rl�klar�na d�nelim isterseniz. Konu�mac� konuklar�m�z� belirledikten sonra sizlere bir sinevizyon g�sterisi haz�rlayabilmek i�in ODT� G�rsel ��itsel Sanatlar Merkezi, ODT� Halkla �li�kiler M�d�rl��, ODT� K�t�phanesi, ODT� Bilgi ��lem Daire Ba�kanl��, T�rkiye Bili�im Derne�i ve TRT ar�ivlerini tarad�k. Bu s�re�te bize ki�isel ar�ivlerini a�anlar oldu, onlara, yani Say�n Attila �zgit'e, Say�n Mahmut Sedat Ero�ul'a, Say�n K�r�at �a��ltay'a, Say�n Erdal Taner'e, Say�n Kemal �zb�y�k'a �ok te�ekk�r ediyoruz.

Bu etkinlik kapsam�nda di�er �nemli konumuz da, zaman�n teknolojilerini yans�tan bir nostalji m�zesi olu�turmakt�. Bu noktada bir �al��ma ba�latt�k ve yan tarafta g�rd��n�z cihazlar� ve ekipmanlar� sunmak �zere haz�rlad�k. Bunlar aras�nda 12 Nisan 1993 tarihinde ger�ekle�tirilen 64 kilobitlik ilk ba�lant�da kullan�lan T�rkiye'nin ilk y�nlendirici cihaz� da yer almakta. Son olarak, b�t�n nostaljik ortama belki de biraz tezat te�kil etmesi ve ge�en y�llarla aradaki teknoloji fark�n� yak�ndan hissedebilmeniz i�in etkinliklerimizin ger�ekle�tirilece�i mekanlara kablosuz a� tesis ettik.

�imdi k�saca etkinlik program�m�zdan bahsetmek istiyorum. Birinci b�l�mde sizleri zaman t�nelinde bir yolcu�a ��kartaca��n� d��nd��m�z bir sinevizyon g�sterisini, nostalji m�zesini ve T�rkiye Internetinin olu�umunda eme�i ge�en konuklar�m�z�n konu�malar�n� izleyece�iz. ODT� K�lt�r ve Kongre Merkezinde ger�ekle�ecek ikinci b�l�mde ise, "Yurdum Internet'i 10 ya��nda" konulu s�yle�ide Internetin ilk kullan�c�lar�ndan olu�an davetli kat�l�mc�lar T�rkiye Internetiyle ilgili ya�ad�klar� an�lar� anlatacaklar.

Sayg�de�er konuklar, ben sunu� konu�mama burada son verirken, etkinlikleri d�zenleyerek b�y�k bir co�ku ve �zveri i�inde g�rev yapan mesai arkada�lar�ma, bizlere destek veren t�m ki�i ve kurulu�lara huzurunuzda �ok te�ekk�r ediyorum. Ayr�ca bizleri k�rmay�p etkinli�imize gelen gerek konu�mac�, gerekse konuk olarak kat�lan sizlere Etkinlik D�zenleme Kurulu ad�na ��kran ve sayg�lar�m� sunuyor, etkinlik a�� konu�malar�n� yapmak �zere Rekt�r Vekilimiz Say�n Profes�r Doktor Ahmet Acar'� k�rs�ye davet ediyorum.

AHMET ACAR- Say�n ba�kanlar, say�n rekt�rler; kendim ve aram�zda bulunmayan Rekt�r�m�z Profes�r Doktor Ural Akbulut ad�na hepinize ho� geldiniz demek istiyorum.

Her ne kadar 10.y�l�n� kutluyorsak da Internetin T�rkiye'ye gelmesi, �mit ediyorum di�er konu�mac�lar�m�z bize daha ayr�nt�l� bilgi vereceklerdir, bu proje daha eski tarihli oldu�unu biliyorum, 1991'den ba�lad�, sonu�lar� 1993'te ortaya ��kt�. Ve 92 Ekiminde ilk Internet ba�lant�s� i�in Ekim ay�nda yap�lan t�reni hat�rl�yorum. Ger�ekten �unu sormam�z laz�m: Bu i�e imzas�n� atan insanlar on sene sonra Internetin �lkemize, d�nyaya ve �niversitemize ne getirece�ini ger�ekten �ng�rebildiler mi? ��yle Internette de bir ara�t�rma yapacak olursan�z, Internetin toplumlar �zerindeki etkisi dedi�imiz zaman kar��m�za y�zlerce kaynak ��k�yor. Bakt��m�z zaman, ilgin� ba�l�klardan birisi, sosyal bilimci g�z�yle "Eski Burma'da �nternetin Politik Sistem �zerindeki Etkisi" diye bir kitap ��k�yor ortaya. Yine sosyal bilimci "Cyberspace Revolution" ba�l�kl� kitab�nda, nas�l Internetin Amerika'daki politik sistemden �irketlerin i� yapma �ekline kadar ba�l�klar ��k�yor... �b�r taraftan da ��yle bir bak�� a��s� var: Her ne kadar Internet toplumlar� etkilediyse de toplumlar da Interneti �ok etkiledi. Dolay�s�yla biraz da Internet bir medya ortam� olarak, bir mecra olarak toplumlar�n ilgilerini ortaya ��kard�. Dolay�s�yla �niversiteler olarak bu potansiyeli, �ok daha kalk�nmaya, b�t�n bunlar�n geli�mesine yard�mc� olmak i�in do�ru �ekilde kullan�lmas�n� sa�lama y�n�nde ciddi g�revlerimiz var.

Ben i�in teknik taraf�na hi� de�inmeyece�im. Hakikaten ge�en 10-12 y�l i�inde bu �niversitede Internet ve bilgi i�lem enformatik altyap�s�nda zaten �ok �nemli ad�mlar at�ld� ve bitmez t�kenmez bir yar�� i�indeyiz b�t�n d�nyayla. Dolay�s�yla bu yat�r�m�n, Internetin ka��n�lmaz bir g�rev oldu�unu d��n�yoruz. Ve ben bu Internet projesinin ilk g�n�nden beri, bu i�in vizyonunu ortaya koyabilen ve de�i�ik y�netici konumlarda, karar verici konumlarda ve daha y�r�t�c�, teknik destek sa�layan b�t�n yetkililere, ilgililere te�ekk�r etmek istiyorum. Hem �niversite ad�na, ��rencilerimiz ve t�m ��retim �yelerimiz, b�t�n ODT� camias�, hepimiz ad�na tekrar te�ekk�rlerimizi sunuyorum kendilerine.

SUNUCU- Sunumlar�n� yapmak �zere Say�n Doktor Attila �zgit'i k�rs�ye davet ediyorum.

ATT�LA �ZG�T- Say�n ba�kanlar�m, say�n rekt�rlerim, �niversitemizin de�erli y�neticileri, Bilgi ��lem Dairesinin de�erli �al��anlar� ve Internete o d�nemde katk� veren eski mesai arkada�lar�m; hepinize ho� geldiniz diyerek s�zlerime ba�l�yorum.

Ben h�zl� bir �ekilde, 10 dakika i�inde T�rkiye'de Internet on y�l i�inde ne ya�ad��n� anlataca��m. K�r�at'la da aram�zda biraz i�birli�i yapt�k. Benim kapsad��m y�llar, onun kapsad�� y�llar, biraz farkl� olacak.

�o�umuz ODT�'y� yak�ndan tan�yoruz ama ba�lamadan �nce Internetin kurulmas�n�n, ODT�-T�B�TAK taraf�ndan vizyonel bir �ekilde ortaya konulmas�n�n kan�mca tesad�f olmad��n� s�yleyebilece�im bir tarih�eyi h�zla dikkatinize sunmak istiyorum.

ODT�'de Bilgi ��lem ve K�t�phane, benim g�rd��m tarih boyunca ve eskiden beri t�m ODT� y�netimlerinin en �nemli konular� olmu�tur. Bu ba�lamda bildi�im kadar�yla 1964 y�l�nda ODT� Bilgisayar Merkezinin kurulu�u, 74'te bu binaya ta��n�yor; 74'te, 81'de, 89'da T�rkiye'nin o zamanki en �nemli say�labilecek bilgisayarlar�n� sat�n al�yor, 1994 y�l�nda UNIX'in ilk b�y�k �l�ekli uygulamas�n� yine burada geli�tirildi�ini g�r�yoruz. �rne�in o d�nemde d�nyan�n 375.inci en h�zl� bilgisayar� alt� ayl�k bir s�re i�in bu odan�n i�indeydi. Teknoloji �ok h�zl� geli�ti�i i�in ne yaz�k ki alt�nc� ay�n sonunda s�ran�n alt�na d��m��t�k. 97 y�l�nda ATM teknolojisini, bu g�nlerden ba�layarak GIGABIT network uygulamalar�n�, 1987 y�l�nda eski RSCS dedi�imiz IBM adl� �zel bir teknolojini sat�n alamad��m�z i�in yaz�l�m�n� t�m�yle burada geli�tirdi�imiz, 1996 y�l�nda etkile�imin kay�tlara ilk kez ba�lad��m�z gibi, kan�mca hem �niversite i�inde, hem de T�rkiye'de �ok �nemli kavramsal projelere imza atm�� bir mekanda bulunuyoruz. Dolay�s�yla da bu anlatacaklar�m�n ben tesad�ften �ok bu vizyonerli�in bir sonucu oldu�unu d��n�yorum.

�imdi h�zla 85-91, T�rkiye'deki bilgisayar a�lar�n�n ilk g�nleri, 91-96 Interneti kuru� ve ge�i�, 96-2000 Internetin geli�im y�llar� ve 2000'de Internetin gelece�ine ili�kin neler g�rebildi�imizi h�zl� bir �ekilde �zetlemeye �al��aca��m.

1985-86 T�rkiye'de network'�n ilkgeli�ti�i zaman. TUVEKA adl�, T�rkiye �niversiteler ara�t�rma kurumlar� a��, 29 �niversitenin ve T�B�TAK'�n i�inde bulundu�u bir �rg�tlenme. Ancak kulland�� teknoloji "EARN/BITNET" dedi�imiz, Avrupa'daki ad� "EARN-European Academic Research Network", Amerika'daki ad� "BITNET" olan, Internete pek benzemeyen, "sakla-ilet" teknolojisiyle �al��an, yani herhangi par�a bir bilgi bilgisayarlardan atlaya atlaya nihai noktas�na var�yordu. 15-16 bilgisayar uzakl�ktaki, d�nyan�n bir ucundan gelen bir bilgi g�nlerce bekleyebiliyordu ve IBM'e �zel bir teknolojiyle �al��an bir networkt� ve do�al olarak da pahal�. Ege �niversitesinin �talya Pisa'da 85-89 aras�nda uluslararas� ba�lant�s�yla ve 89-94 aras�nda da Fransa'ya ba�l� bir teknoloji idi bu.

89-91 aras�nda bant geni�li�i ve s��a sorunlar� ya�anmaya ba�land� ciddi bir �ekilde. ��nk�, 9600 baud denilen, bug�n evlerimizde kulland��m�z modemlerimizden d�rt-be� kat daha yava� hatlar �niversiteleri birbirine ba�l�yordu. ��letim sorunlar� g�ndeme geldi. �niversitelerin idari y�neticileri, �niversitelerin personel politikalar�, kaynaklar� do�rultusunda 24 saat �al��abilecek olanaklar� olmad�� i�in �e�itli sorunlar ya�an�yordu. Ve teknoloji do�al olarak eski ve yetersizdi. Ve 91'lere geldi�imizde, bu projenin ilk fikirlerinin ortaya ��kt�� g�nlere geldi�imizde, uluslararas� 9600'l�k hatt�m�z T�rkiye'nin trafi�ini kald�ramaz ve yollanan, T�rkiye'ye do�ru gelen b�t�n mesajlar Fransa'da birikim olu�turdu. Birikme �yle boyutlara varm��t� ki, Frans�zlar art�k bundan �ok �ikayet�i olup, bize do�ru gelen trafi�i teyplere kopyalay�p, bu teypleri bize kargoyla g�nderiyorlard� ve biz haftada bir kargo yoluyla gelen be�-alt� teybi burada bilgisayara indirip, buradan T�rkiye'nin d�rt bir taraf�na da��t�yorduk. Bu �ekilde devam ederken, 91 y�l�nda yava� yava� T�rkiye Internet ba�lant�s� fikri geli�meye ba�lad�. O g�nlerde, �imdi aram�zda olmayan T�B�TAK Ba�kan Dan��man� sevgili Tu�rul Y�lmaz, aram�zdaki konu�malar sonucunda, ne yapabiliriz dedi�imizde, bir g�n Nam�k Hocayla tan��mak akl�m�za geldi, gidip durumu anlatt�k. Ve Nam�k Hoca da o aray�� i�ine girdi. Arkas�ndan m�tevazi bir bi�imde, ger�i o zamanlar teknoloji de pahal�yd�, �imdi 1500-2000 dolara ald��m�z, biraz sonra g�rece�imiz cihazlar� biz o zaman 30 bin dolara al�yorduk, yan�lm�yorsam 130 bin dolar civar�nda bu proje ba�lat�lmak �zere ald��m�z feedback do�rultusunda geriye d�nd�k proje teklifi haz�rlad�k. Proje teklifi imzalan�p teslim edildi, sonra da hat ba�vurusu i�in T�rk Telekoma ba�vurduk. Bunlar�n ayr�nt�s�n� K�r�at anlatacakt�r. Ve ba�lant� sa�land�ktan sonra �rg�tlenme �al��malar� ba�lad�. Ve ad�na TURNET dedi�imiz T�rkiye Network'� anlam�nda, T�B�TAK, ODT�'den iki ekibin toplam teknik personel anlam�nda muhtemelen 14 ki�iden bahsediyoruz, bu ba�lant� sonras� Internet yayg�nla�t�rma �al��mas� i�ine girildi; kitaplar bast�k, seminerler yapt�k, toplant�lar yapt�k, devletin �st d�zeyini ikna edici paneller yapmaya �al��t�k, birtak�m �al��malarla bunu s�rd�rd�k. May�s 94'e geldi�imizde 200'den fazla kurum network'e ba�lanm��t�. ��nk� Internetin sadece akademik d�nyaya de�il, b�t�n toplum kesimine yayg�nla�mas� gereken bir ara� oldu�unu d��nm��t�k. Ve ayl�k trafi�imiz de, 94'te 18 kilobayttan fazlaya ula�m��z. Bug�n�n trafi�iyle kar��la�t�rd��m�zda h�l� �ok komik rakamlar. Bir y�r�tme kurulu olu�turduk. Bu y�r�tme kurulunun alt�nda �al��an �� grubumuz vard�. Biri gelece�i y�nelik planlamalar yapmak, bir grup i�letim, bir grup da ba�vurular, yay�nlar, servis ve hizmetleri veren bir yap�.

93-94'te Ankara'da olan bu network'� �stanbul-�zmir-Ankara ��genine oturmu� bir omurga h�line getirelim, buralardan da da��tal�m �eklinde �al��malar yapt�k, birlikte ortak paper'lar yapt�k, hatta paper'lar�m�zdan birisi Internet konferans�n�n birinde yay�nland�. Daha sonra geli�tirme �abalar�na devam etti�imizde, 95 ilkbahar�nda bu b�t�eyi bulamayaca��m�z� d��nerek T�rk Telekom'a gittik ve Internet omurgas� kural�m, fiziksel altyap�y� siz sa�lay�n, cihazlar� biz alal�m, personel deste�ini biz verelim ve birlikte �al��t�ral�m �nerisini yapt�k. T�rk Telekom bunu biraz d��nd�kten sonra, birka� ay d��nd�kten sonra ilgili y�l�n yaz aylar�nda T�rkiye'de Internet omurgas� i�in bir ihale a�maya karar verdi. �hale s�recinin yava�l�� nedeniyle 96'da hayata ge�ti�ini g�r�yorsunuz, ihalenin a��lmas� 95'in yaz ay�yd�, yani 15 ayl�k bir Internet geli�mesi s�z konusu �lkede. 95'in yaz aylar�n�n ba��nda koyduklar� kapasiteyi hi� de�i�tirmeden 96'n�n sonunda bunu hayata ge�irdiler. Hayata ge�ti�inde zaten �oktan kapasite yetersiz h�le gelmi�ti. �hale s�recindeki yava�l�k, o planlanan kapasitenin dedi�im gibi talebin gerisinde kalmas�n� �ng�rd�. T�rk Telekom, gelirinin y�zde 70'i T�rk Telekom'un olacak �eklinde bir kuralla ihaleye ��kt�. ODT�'n�n i�inde bulundu�u konsorsiyum, Mart 96'da s�zle�me imzalad�, daha sonra, bunlar� konu�mas� uzun s�rer, ODT� �e�itli nedenlerle konsorsiyumdan �ekildi ve 96 Ekiminde TURNET i�letime ge�ti. �� katmanl� ortada i�letici aile, onun etraf�nda servis provider'lar ve u� kullan�c�lar�n bulunaca�� b�yle bir yap�m�z var, bu da ihale metnine kadar ge�mi� bir fig�rd�r, ve TURNET ile ya�anan bir hayal k�r�kl��m�z oldu, ��nk� kapasite sorunlar� var. Talep o kapasiteyi �oktan a�m��. Ve T�rk Telekom'un i�letim becerileri de �ok s�n�rl�. Ve ayn� tarihlerde b�y�k �zel sekt�r gruplar�n�n servis sa�lay�c� kurmaya ba�lad��n� g�r�yoruz. �e�itli �l�eklerde yakla��k 70 servis sa�lay�c� kuruldu. Bu daha sonra 100'lere kadar ��kt�, daha sonra yine belki global ekonominin de�i�mez kural� olarak ba�ka sekt�rlerde de ya�anan sorunlar burada ya�and�. Bu d�nemde T�rk Telekom'un tekel olmas�, 406 say�l� yasan�n gere�i olarak tekel olmas� ve bu yasay� �ok ciddiye alarak uygulamaya �al��mas� servis sa�lay�c�lar�n Internet omurgas� ba�lant�lar�na ciddi ket vuruyordu. Burada birka� b�y�k sermaye grubu, ayn� televizyonlarda oldu�u gibi, ben yapt�m oldu demeyi tercih etti ve T�rk Telekom'un tekeline ra�men ba�ka backbone'lar da �al��maya ba�lad�.

T�rk Telekom, Turnet'in yetersizli�inin fark�na var�p Aral�k 97'de TTNET adl� yeni omurgas�n� tan�t�yor. Bu arada, Ocak 98'de "Internet �st Kurulu" diye Ula�t�rma Bakanl��n�n �at�s� alt�nda dan��manl�k rol� �stlenen bir kurul olu�uyor. Ancak, 98 Ocak�ndan bug�ne kadar 8 bakan de�i�ti. Baz� bakanlarla bir toplant�, baz� bakanlarla �� toplant� yap�ld�. Dolay�s�yla verimli oldu�unu s�ylemek �ok g��. TTNET 99 sonunda i�letime ge�iyor. Ama, �u kurulan network �lke �zerinde 140 noktay� i�eren teknolojik olarak da �ok geri olmayan, birinci �rne�e g�re daha iyi bir �rnek. Ama s�ylemle eylem aras�ndaki s�re yine dikkat �ekiyor.

B�y�k sermaye gruplar�n�n geni� �l�ekli servis sa�lay�c�lar kurdu�unu g�r�yoruz bu d�nemde, IXIR ve E-kolay gibi.

Son d�neme geliyoruz. Burada yine Internetle ilgili, Interneti etkileyecek birka� geli�me var. Yeni Telekom Yasas� Ocak 2000'de g�ndeme geldi. Telekom�nikasyon Kurumu bu yasayla kuruldu. Son Telekom Yasas�, daha sonra revize edilen ve tekrar yasala�t�r�lan Telekom Yasas�n�n 2001 May�s�nda T�rk Telekom'un sahibini Hazine M�ste�arl�� olarak, telekom servislerinin lisansa ba�l� olarak da��t�lmas� yetkisini Telekom�nikasyon Kurumuna veren ve 2004 y�l�n�n Ocak ay�nda telekom�nikasyon sekt�r�n� t�m�yle serbestle�tiren bir yasa y�r�rl�kte. Ancak, ciddi s�k�nt�lar� var. 2004'�n 1 Ocak'�na kadar, bug�nden o g�ne ge�ecek s�rede �zel sekt�r yeterli haz�rl�� yok, ilgili b�lgelerde, �rne�in kablo d��enmesini sa�layacak �nlemler h�l� al�nmad�� i�in 2004'�n 1 Ocak sabah�nda bu yasa T�rkiye'de telekom sekt�r�, t�m�yle liberalli�i olmas�na ra�men, pratikte o liberalli�i hayata ge�irecek �al��an telekom operat�rleri olamayaca�� i�in ciddi bir s�k�nt� ve �n�m�zde yakla��k 8 ay�m�z var.

�u anda uluslararas� bant geni�li�imiz 1 gigabitin �st�nde TTNET'te ve servis sa�lay�c�lar� toplam�nda. Sadece Ulaknet'in kendisinde 622 oldu�unu sand��m, yanl�� yapmamak i�in 500+ demeyi tercih etti�im b�yle bir kapasitemiz var. Bu kapasite tabii ki o g�nlerde �ok �nemli bir kapasite. Kullan�c� say�s� da yakla��k 4 milyon oldu�u tahmin ediliyor. Dolay�s�yla ki�i ba��na d��en kapasite o g�nlere g�re daha iyi, fakat h�l� yeterli de�il. Her �eye ra�men, her t�rl� ya�anan olumsuzluklara ra�men Internete g�zel bir gelecek diliyoruz, ge�mi�ten ders alan bir gelecek temenni ediyoruz.

Ben s�zlerime burada s�z verirken, unutma endi�esiyle, hi�bir isim zikretmeksizin t�m akademik ve ara�t�rma kurullar� y�neticilerimiz ve t�m teknik arkada�lar�m�z, o g�n destek veren ve bug�n destek veren arkada�lar�m�z ve �zellikle de bu �nemli g�n� unutmay�p bunu hayata ge�irmek i�in hem fikrini, hem de g�revini �ok �st�n �zveriyle yerine getiren Bilgi ��lem Dairesi �al��anlar�na te�ekk�r ediyorum.

SUNUCU- �imdi sunumlar�n� yapmak �zere Say�n Yard�mc� Do�ent Doktor K�r�at �a��ltay'� k�rs�ye davet ediyorum.

K�R�AT �A�ILTAY- Say�n hocalar�m ve de�erli konuklar; benden �nce yap�lan konu�malarda belirtildi�i gibi burada Internetin onuncu ya��n� kutlamak �zere toplanm�� bulunuyoruz.

�nternet a�� T�rkiye'de, pek �o�umuzun bildi�i gibi 2 Nisan 1993 tarihinde a��lm��t�. Ge�mi�te �ncelikle akademik ayr�cal�klar�ndan biri olan Internet, bilgi toplumuna giden yolun do�al sonucu olarak art�k hepimizin g�nl�k ya�ant�s�n�n ayr�lmaz bir par�as� olmu�tur. Buraya giden yol �ok yo�un, �zveri ve uzun �al��malar sonunda a��lm��t�r. Ki�isel olarak bu s�recin en ba��ndan beri gerek teknik ve gerekse y�netici olarak katk� sa�lam�� olmaktan dolay� ayr� bir gurur duymaktay�m. Bu s�re� bug�n birka� dakikada �zetlenebiliyor olsa da, zaman�nda ne kadar zahmetli ve stresli a�amalarla ger�ekle�tirdi�imizi, baz�lar� aran�zda olan ve beraber �al��t��m�z arkada�lar�m�z eminim �imdi ho� hat�ralar olarak hat�rlayacaklard�r.

T�rkiye Internetim projesi asl�nda ba�ar�l� bir tak�m �al��mas� sonucunda hayata ge�ti. Bu isimlerden bilinen ve hat�rlananlar oldu�u kadar isimsiz kahramanlar olarak adland�rd��m pek �ok arkada��m�z da bulunmakta. Bu arkada�lar�m�zdan baz�lar� bug�n bu salonda aram�zda, bir k�sm� Avrupa'daki Internet merkezinde veya di�er firmalarda �al��makta, baz�lar� Amerika'da Silikon Vadisinde, kimisi Microsoft'ta �nemli g�revlerde �al��maktalar. B�yle se�kin ve �zverili bir grupla beraber �al��mak bu projenin ayr�ca en gurur verici yanlar�ndan birisi.

B�t�n arkada�lar�m�za, eme�i ge�en y�neticilere ve teknik arkada�lar�m�za huzurlar�n�zda T�rk Internet kamuoyu ad�na buradan te�ekk�rlerimi tekrar iletmek isterim.

T�rkiye Internet projesi kapsam�nda ODT� ve T�B�TAK'ta beraber �al��t��m�z arkada�lar�m�zla hep birlikte tarih yazm�� oldu�umuz s�ylemenin bir abartma de�il, bir ger�ek oldu�unu da ayr�ca belirtmek isterim.

Ben konu�mam�n geri kalan k�sm�n�, sizleri 1980'lerin sonundan al�p, T�rkiye bilgisayar a�lar�nda nostaljik k�sa bir gezinti yapt�rmak istiyorum. Bu gezintiyle ilgili sinevizyon g�sterisi de ard�mdan sunulacak bildi�im kadar�yla. O da tamamlay�c� olacakt�r inanc�nday�m.

Say�n �zgit'in belirtti�i gibi, T�rkiye'deki bilgisayar a�lar� �al��malar� 1980'li y�llarda ba�lam��t�. Avrupa taraf�ndaki verilen isim EARN projesiydi. Ve Internetin genel kullan�ma a��lmas� da 1993 y�l� olmu�tu.

1993 �ncesi ba�lant�ya bakacak olursak bir harita �zerinde, �ok k�s�tl�, sadece �niversiteler ve akademik kurumlar�n ba�lanabildi�i TUVEKA T�rkiye akademik ve �niversiteler aras� a�� olarak adland�r�lan bir a��m�z vard�. Fransa �zerinden yurt d��na ��k�l�yordu. Yine Say�n �zgit'in belirtti�i gibi, birtak�m kurumlardan dolay� Internete ba�lanma karar� verildi. Bunlardan ilki, Internete ba�lant� i�in NSFnet Amerika, CERN �svi�re'ye ba�lant� ba�vurular� Aral�k 91 tarihinde ger�ekle�tirildi. NSFnet ve CERN'den olumlu cevaplar al�nd� Mart 92 tarihinde. Gerekli analizler yap�ld�ktan sonra karar�m�z� Amerika �zerinde k�ld�k, teknik analizlerimiz sonucunda. Ve 64 kilobitlik ba�lant� i�in T�rk TTNET'e, Telekoma ba�vurduk Temmuz 1992 tarihinde. �lk y�nlendirici router cihazlar� kuruldu, ki �u anda m�zemizde sergilenmektedir. Ekim 92'de sembolik a��l��m�z RIPE/Hollanda �zerinden yap�ld� ve ger�ek ba�lant�m�z T�rk Telekomun bize katk� sa�lamas� sonucunda 12 Nisan 1993 tarihinde ger�ekle�ti. �yle h�zl� bir geli�me oldu ki, 1995'e geldi�imizde Internete ba�l� bilgisayar say�s� 4000'i a�m��t�. D�n ak�am eski notlar�m� kar��t�r�rken ��yle bir rakamla kar��la�t�m, toplam 1.2 milyar T�rk Liras�ym��, dolar baz�nda 130 bin dolara geliyor. Bunun b�y�k k�sm� hat kiralar�na, te�hizat al�m�na harcanm��t�. Grupta �al��an hi�bir eleman�m�z bu projeden herhangi bir �deme almam��t�, g�n�ll� olarak, kendi i�lerine ek olarak bu projede �al��m��t�. Bunu da ayr�ca belirtmek isterim.

Ne de�i�ti bug�ne kadar, eski teknolojiden Internete ge�ti�imizde? Bunu da ��yle istatistiklerle g�stermek isterim.

Sar� ve ye�il k�s�m ayl�k T�rkiye'nin trafikleri. Ve ondan sonra Internete ge�tikten sonra, g�rd��n�z gibi b�y�k bir z�plama var. Yine Attila Bey'in dedi�i gibi, asl�nda bu rakamlar bug�n i�in �ok k��k geliyor, ama o tarihlerde olduk�a b�y�kt�...

Di�er stratejik karar�m�z, herkesin Interneti oldu�u ve dolay�s�yla sadece akademik gruplarla k�s�tlamamak, herkese a�ma karar�m�zd�. Firmalar, devlet kurulu�lar�, herkes Internetin bir par�as� oldu. 94'te haritam�z h�zla geli�meye ba�lad�, kalabal�kla�maya ba�lam��.

��yle k�saca g�rsel olarak g�stermek gerekirse, talebin y�ksekli�ini g�stermek bab�nda �ey yapmak istiyorum, 9600 kilobit 93'te kapasitemiz �u �ekildeyken, Nisan 93'te 64 kilobit, talep �zerine iki kat�na, 128 kilobit, 95'te tekrar iki kat� �ekilde kapasitemizi art�rmam�za ra�men talebin gerisinde kal�yorduk.

Bug�nden baz� rakamlar verecek olursak, ULAKNET h�z� 620 megabit, 93'e g�re 10 bin kat daha h�zl�. TTNET yurt d�� h�z� 1 megabit, 1993'e g�re 16 bin kat daha h�zl�, ki h�l� biz, Internetimiz yava� diyoruz, g�rd��n�z gibi talep ne kadar y�ksek. Yine fikir vermek a��s�ndan, Internetimiz geli�iyor mu, geli�miyor mu? Internetimiz ger�ekten geli�iyor. Benim ki�isel fikrim, 99'dan bug�ne kadar ba�l� olan kurumlar�n geli�ti�ini g�steren bu chart'ta, g�rd��n�z gibi potansiyel bir art�� var. Bug�n ODT�'ye sadece kay�tl� olan 40 bin kurulu� var. Bunlar �irketler, �niversiteler, �zel kurulu�lar vesaire. Bize kay�tl� olmayanlar�n d��nda, onlar�n say�s�n� tam bilemiyoruz, galiba 80-100 binler civar�ndad�r.

Son s�z olarak ben diyorum ki, iyi ki do�dun Internet, 20.ya� g�n�nde de burada bulu�mak dile�iyle.

SUNUCU- Say�n �zgit'e ve Say�n �a��ltay'a sunumlar�ndan dolay� te�ekk�r ediyoruz.

�imdi, Internetin T�rkiye'ye geli�ini anlatan bir sinevizyon g�sterisini sizlere sunmak istiyoruz.

SUNUCU- Konu�malar�n� yapmak �zere Say�n Profes�r Doktor �mer Anla�an'� k�rs�ye davet ediyorum.

�MER ANLA�AN- Say�n konuklar, hepinizi sayg�yla selaml�yorum. Bana bu f�rsat� verdi�iniz i�in bu organizasyonu yapanlara te�ekk�rlerimi sunuyorum.

�nternetle ilgili tarihsel geli�meleriyle ilgili �ok g�zel bilgiler verildi. Ben belki ilginizi �ekebilecek birka� an�m� anlatabilirim. Benden de nostaljik bir konu�ma yapmam istenmi�ti.

Ben de 1988-1993 y�llar� aras�nda bu dairenin ba�kanl��n� y�r�tt�m. Bu d�nem, merkezi bilgisayarlardan, merkezi sistemlerden da��t�k sistemlere ge�i�in oldu�u bir d�neme denk d��yor. Ben g�reve ba�lad��mda da bizim merkezi sistemin de�i�mesi gerekiyordu. ��nk� ihtiyaca cevap vermeyen eski bir sistem vard�, onun yerine yeni bir sistem al�nmas� gerekiyordu. 89'da ihalesi yap�ld�. O d�nem i�erisinde d�nyadaki en iyi bilgisayarlardan denilen bir bilgisayar al�nd�. Ve ger�ekten de i�lem h�z� itibar�yla T�rkiye'nin en h�zl� bilgisayar�yd� bu. �imdi de onun par�alar�n� burada g�r�yorsunuz. Fakat �ok k�sa bir s�rede demode olmak zorunda kald�. ��nk�, ilk y�llar i�erisinde y�zde 90'�n �zerinde olan kullan�m oran� a�a��lara indi. ��nk� herkes kendi bilgisayar�n� alm��t�, kendi bilgisayar�nda yapmaya ba�lay�nca bu merkezi sisteme ihtiya� kalmad�. Fakat ��yle bir durum oldu; o s�rada biz de art�k da��t�k sisteme ge�mek i�in �abalar g�steriyorduk ama, �niversitenin k�s�tl� b�t�esinden dolay� bunu ger�ekle�tirmek m�mk�n olmad�. ��yle bir tesad�f oldu; o s�rada Gelirler Genel M�d�r� olan Zekeriya Temizel Bey'le yapt��m bir konu�mada, i�te Maliye Bakanl��n�n b�t�n vergi sistemlerinin 3090'lar �zerinde oldu�unu ve �yle bir kapasiteye ihtiya� oldu�unu ��rendim. Yenisini alman�n y�ksek maliyetli olaca��n� ve bizdekini satabilece�imizi s�yledim. �niversite y�netimi de bunu olumlu kar��lay�nca, bir m�ddet sonra ataca��m�z bilgisayar� 1 milyon dolara satt�k. Paras�n� ald�k. ��in ilgin� yan� Maliye Bakanl�� makineleri almad�lar. H�l� burada duruyor. O gelen parayla da yeni da��t�k sistemler kuruldu. Bu arada ba�ka ilgin� bir �ey s�yleyeyim. Bu bilgisayar kurulurken yeni bir yenili�e daha biz imza att�k. T�rkiye'nin ilk fiberoptik bilgisayar a�� burada, Orta Do�u'da kuruldu. IBM yetkilileri de bunun nas�l kurulaca�� hakk�nda bir bilgi sahibi de�illerdi. Biz nas�l yapaca��m�z� d��n�rken bize nas�l olaca��n� anlatt�lar. Biz kendi ekibimizi kurduk. Bug�n onlar�n resimlerini g�rd�n�z. Ger�ekten b�y�k bir �zveriyle yap�ld� bunlar. B�y�k bir �zveriyle hi� fire vermeden b�t�n o olaylar� tamamlad�k. IBM'ciler de hayretle bize bakt�lar. Bravo, bunu nas�l yapt�n�z dediler. Daha sonra biz i�i bitirdik, sistem �al��t�. T�rkiye'nin ilk sistemiydi bu. Sonra bana geldiler ve dediler ki, Sabanc� binalar�n�n kablo d��eme i�i var, biz bunu yapamad�k, acaba siz yapar m�s�n�z? Olur, yapar�z dedik. O zaman�n paras�yla 400-500 bin dolar sadece i��ilik i�in istemi�tik. Ve bunu kabul ettiler. Ve bizim bu teklifimizle ihaleye girdiler, fakat ihaleyi kazanamad�lar. O ihaleyi ba�ka bir firma kazand�� i�in biz o i�i alamad�k. B�yle bir an�m var.

Yine ba�ka bir an�m, bizim �ocuklar galeride aylarca �al��t�lar, biz de gidip onlarla beraber �al��t�k. Bizim �al��t��m�z d�nemde tesad�f �� Bankas�n�n galerilerini soydular. Bir g�n bizim �ocuklar �al��rken Merkez Komutanl��ndan gelip al�p g�t�rm��ler. Bunun �zerine arkada�larla Merkez Komutanl��na biz de gittik. Dedik, efendim, biz i�te bu i�leri yap�yoruz filan. Dediler ki, efendim, biz bug�n tutaca��z bunlar�. �yi dedim, o zaman ben de kalaca��m dedim, bunlar� burada yaln�z b�rakamam dedim. Bizi iki saat oturttuktan sonra peki hocam filan dediler, �ocuklarla birlikte ayr�l�p geldik. Dolay�s�yla bu i�i de bu �ekilde atlatm�� olduk.

SUNUCU- Say�n Do�ent Doktor Serhat �ak�r'� konu�malar�n� yapmak �zere k�rs�ye davet ediyorum.

SERHAT �AKIR- Say�n ba�kanlar, Say�n Rekt�r ve de�erli arkada�lar�m; Internet ilk kuruldu�unda T�B�TAK kanad�nda yer al�yordum. Orta Do�u Teknik �niversitesi ��retim g�revlisiyim, ayr�ca bunu da s�yleyeyim. Ama o d�nemde T�B�TAK'ta Daire Ba�kanl�� g�revini s�rd�r�yordum. Internet ate�inin alevlendi�i o g�zel mekanda, hem orada, hem de Orta Do�u Teknik �niversitesinde �al��anlar�n aras�nda bulunmaktan her �eyden �nce gurur duyuyorum. Arkada�lar�m asl�nda Internetin T�rkiye'de geli�imiyle ilgili �ok �ey s�yledi. �ok fazla anlataca��m bir �ey yok. Ama bir-iki �ey eklemeden de ge�mek istemiyorum. �rne�in ilk Internet ba�vurusundan ba�lamak istiyorum. Nisan 93'teki ba�vuru say�s� 25, May�s'ta 20'ye d��yor. Bu 20'ler, 25'ler aras�nda olan rakamlar �u anda 100 binleri ge�mi� durumda. Bu m�thi� bir geli�me. O ilk y�llar� d��nd��m�zde asl�nda ger�ekten enteresan. Ba�ka bir rakam daha vermek istiyorum. T�rkiye Internet ailesine 55'inci s�rada girdi. �u anda 418 �lke Internet ailesinde. Hemen iki sene sonra 30'uncu s�raya y�kseldi. Bu heyecan verici bir geli�meydi bizim a��m�zdan o d�nemde. Gene ba�ka bir rakam vermek istiyorum a��k�as�. �lk y�ldaki Internet trafi�i a��s�ndan geli�me sonunda, T�rkiye Avrupa �lkelerinin hepsinin ilerisinde, y�zde 300'l�k bir art�� g�stermi�. Gene �u anda, arkada�lar�m�n s�yledi�i gibi 20 GIGABIT'lik ayl�k trafik asl�nda o d�nemler i�in b�y�k rakamlard�r. Gene birka� �eye daha de�inmek istiyorum. �zel olan kurulu�lar, Internet a��na ba�land�� d�nemlerde �ok enteresan kurulu�lardan �ok iyi hat�rl�yorum. Bir tanesi �rne�in �ey, �ayeli Bak�r ��letmeleri Internet ba�lant�s� i�in geldi. �hlas bilgi i�lem i�in ilk ba�vuranlardan bir tanesi; Kombasan, P�nar S�t gibi kurulu�lar� hat�rl�yoruz. Bu kurulu�lar ilk Internet ba�lant�s� yapmak isteyen kurulu�lar. Bu d�nemleri hat�rl�yorum, Internetin tan�t�m�, yayg�nla�t�r�lmas� i�in arkada�lar�n ola�an�st� bir �abas� vard� o d�nemlerde. Interneterde bak�n Internet i�in neler d��n�lm��. 2020 y�l� i�in herhangi bir tahminde bulunmak m�mk�n de�il deniyordu 1993'te internetin vizyonuyla ilgili. 2000 i�in �u tahminlerde bulunulmu� bundan on sene �nce; 100 milyondan fazla ba�l� host olmas� �ng�r�lm��. Bu ger�ekten �ok enteresan. �u anda, 2003'te yakla��k 200 milyon host say�s� var. Bunlar�n say�s� da 600 tahmin edilirken, 2003'te 840 milyon kullan�c� tahmin ediliyor, ama kabaca �ng�r�len rakamlar�n ger�ekten tutturulmu�. 1 milyondan fazla bilgisayar a��, asl�nda bu da k�t� bir tahmin de�il. O zamanlar� anlatmaya �al��yoruz. Asl�nda nostaljik bilgiler. Daha y�ksek bir telefon trafi�inin olaca��n� tahmin edilmi�, bu on sene �ncekinden daha y�ksek olaca�� tahmin edilmi�. D�nyan�n her yerinde kullan�labilece�i tahmin edilmi� 2000 y�l� i�inde, ama h�l� eksik var. San�r�m y�zde 80 yani bu 420 �lkenin bir k�sm�nda yok, yani tamam� bunu sa�lamam�� durumda de�il. G�nl�k ya�amda her t�rl� ileti�im �e�idi, bu da biraz abartal� bir vizyonmu�, ama ona da �ok yakla��lm��.

Son olarak da, daha fazla vaktinizi almak istemiyorum, ama bir rakam daha vermeden ge�emeyece�im, ileti�imde, haberle�mede telefonun 50 milyon ki�iye ula�mas� yakla��k 38-40 y�l� alm��. Radyonun ayn� kitleye ula�mas� 13-14 y�l alm��. �nternette bu birka� y�l mertebesinde. Bu �ok heyecan verici, ger�ekten yap�lan emekler sonucunda insan� heyecanland�ran bir olgu.

SUNUCU- �imdi konu�malar�n� yapmak �zere eski Rekt�r Yard�mc�m�z Say�n Profes�r Doktor T�rker G�rkan'� k�rs�ye davet ediyorum.

T�RKER G�RKAN- Say�n ba�kanlar, say�n rekt�rler, say�n konuklar, de�erli eski �al��ma arkada�lar�m; ben 1992-2000 y�llar� aras�nda iki d�nem h�linde Rekt�r Yard�mc�s� olarak Bilgi ��lem Dairesinde sorumlu idim. Bir ara var, onda ba�ka arkada�lar�m�z g�rev alm��t�. O d�nemde Say�n �mer Anla�an, Say�n Attila �zgit, Say�n Ayla Altun'la, beraber �al��t��m�z arkada�lar�m�zd�. Ben o d�nemde arkada�lar�m�z �lkemize, �niversitemize yapt�� katk�lar� i�in te�ekk�r ediyorum. O d�nemde iki modalitemiz vard�, bizim hem buradaki �al��malar� etkin bir �ekilde y�r�tebilmek, hem de �niversitede benimsenmesini sa�lamak i�in; bir tanesi tabii Bilgi ��lem Dairesi ve onun yapt�� etkinlikler, di�eri de Bilgisayar Enformasyon Komisyonu. Her ne kadar Bilgisayar ve Enformasyon Komisyonu benim g�rev d�nemimden �nce ba�lam�� bir komisyon ise de, yan�lm�yorsam s�reklili�inin benim Rekt�r Yard�mc�s� oldu�um d�nemde artt��n� san�yorum.

�niversitenin geri kalan k�sm� birbirlerine biraz yabanc�yd�lar, onun i�in ben arkada�lar�m� anlamakta, onlar beni anlamakta zaman zaman zorluk �ekiyorlard�. Ama bu bilgisayar ve enformasyon komisyonu sayesinde, ki 10-12 ki�ilik, a�a�� yukar� �niversitenin t�m camias�n� temsil eden bir kesimdi, �ok �zverili �al��malar yap�yorlard� b�t�n hocalar�m�z, bu sayede bu iki grup aras�ndaki ileti�imi sa�lad�k ve yan�lm�yorsam o �imdi olumlu meyveler veriyor.

Ba�ka bir �ey daha s�yleyeyim. Yine, tabii b�t�n d�nemlerde �yle ama ben kendi d�nemimi s�yleyebilirim, �ok �nem verdi�imiz bu iki husustur: teknik yetenek ve kapasitesini T�rkiye'de en �st seviyede tutmak demektir. Bunun i�in de tabii en �nemli �ey gen� elemanlar�n buraya kazand�r�lmas�, burada tutulmas�; inan�lmaz gayret sarf edilmi�tir bununla ilgili olarak. Ben bunun sonu�lar�n�n �imdi eskiden daha iyi oldu�unu duyuyorum, g�r�yorum. Tabii b�y�k bir memnuniyet duyuyorum ondan da. ��nk� b�t�n bu i�ler esas�nda yetenekli ve kabiliyetli gen� insanlar�n burada tutulmas�yla ilgilidir. Bununla ilgili birazdan bir k��k an�m� daha anlataca��m sizlere.

�imdi efendim, teknik detaylar var, ben onlara de�inmeyece�im. Birka� tane hat�ra var, onlar� sizlerle payla�mak istiyorum. Ben size, �mer Hoca demin bahsetti, Say�n Zekeriya Temizel neticede bize intikal etti Rekt�rl�kte. �lk defa T�rkiye Cumhuriyeti tarihinde bir �niversitenin ara�t�rma kurumuna Maliye Bakanl�� bu paray� getirip koydu. O para geldi. Biz de ihaleye ��k�yorduk. Attila Bey �ok iyi hat�rlayacak. O komisyonda bulunan arkada�lar�m�z �ok iyi hat�rlayacak. Arkada�lar�m�z gece g�nd�z �al��yorlar, fakat �ok karma��k, kompleks bir olay, eski makineleri ataca��z, yerine o server'lar� koyaca��z. Ve o server'lar eskiden �nemli olan say�sal i�lem yerine, bundan sonra art�k internetten hizmet verecek. O i�eride, birazdan belki g�recek miyiz bilmiyorum, koca salon, tabii b�t�n o makineler i�in olu�turulmu� olan salon ��yle birka� makineye indi. Salonun geri kalan�n�n ne olaca�� bilinemedi. B�t�n o �abalar aras�nda Say�n Cengiz Erol da, eski Rekt�r Dan��man�, biz beraber �al��yoruz, ben mali i�lerden de sorumluyum, o da i�te finans i�lerinden sorumlu, bu para T�rk Liras� olarak duruyor bizim �eyde. �hale s�r�yor. Her defas�nda firmalar gidip geldi. 2 milyonluk makineler 700 bin dolar seviyesine d��t�. Daha h�l� s�r�yor ihale, ��nk� baz� �eyleri tamamlayamad�k. Bir g�n bir karar verdik. Dolar ��km��. Dolara �evirelim mi, �evirmeyelim mi? Dolar b�yle bir g�n ��k�yor, bir g�n iniyor. Neticede bir karar verdik, dedi ki, paraya dolara �evirdi�imiz zaman bununla bu makineleri alabiliyorsak o zaman yapal�m. B�y�k risk ald�k. Tabii �unu biliyorduk; dolar ondan sonra d��seydi her h�lde �niversite camias� bizi asabilirdi. Ama, �ans�m�z yaver gitti. Benim bir arkada��m var bu i�lerle �ok yak�n ha��r ne�ir olan. O bana o zamanlar anlat�yordu, diyordu ki, yahu Amerika'daki hisse senetlerinden al. Ben tabii hi� fark etmemi�tim o d�nemde. Sonra kendisine y�llar sonra sordum, dedim ki, sen ald�n m�? Yok, dedi, ben almad�m ama day�m ald�, Amerika'da milyoner oldu dedi.

En sonra bir �ey daha anlatay�m. Bu da belki gen� arkada�lar�m�z a��s�ndan ilgin� olabilir. Daha sonra, demin Attila Beyin �zetledi�i o servis sa�lay�c� i�ine girdi �niversite. O yaz�l�m �irketini servis sa�lay�c� bi�imine d�n��t�rd�k, ana ilkesi o oldu. Zaman zaman da Bilgi ��lem Dairesiyle yaz�l�m �irketi aras�nda �nemli p�r�zler ��kt�. Onlar� hep beraber ��zd�k. Internetin d�nya �zerinde sanal olarak m�thi� fiyat f�rlamas� oldu�u bir d�nem. Biz aram�zda yapt��m�z de�erlendirmelerle, Say�n Rekt�rle ve di�er arkada�lar�m�zla bu i�in b�yle s�rmeyece�ini biraz kestirmi�tik, yani bu fiyatlar biraz fazla y�ksek, bu i� s�yle gitmez diye. Nitekim sa�dan soldan baz� firmalar geldiler bakt�lar, geliyorlar, nerede bunlar? ��te Bilgi ��lem Dairesinde �� tane makine var. Geliyor onlara bak�yorlar. Sonra ODT� yaz�l�ma gidiyorlar, be� tane sandalye, �� tane masa. Ne kadar bunun fiyat�? Biz galiba ilk ba�ta 2 milyon dolar para istiyorduk yan�lm�yorsam. Hatta 2.5. Geldiler bakt�lar holdingler. Sonra bu patlama s�ras�nda i�te Vak�fbank bize dedi ki, ben bunu almak istiyorum, ne olur? Biz de olmayacak bir fiyat s�yleyelim dedik, 5 milyon dolar ve 5 milyon dolar� o g�n kabul ettiler. 5 milyon dolar �ok y�kl� bir parayd�. �niversitemize de b�y�k bir katk� sa�lad�. Fakat sonra, ben bir s�re temsil ettim orada ODT� Geli�tirme Vakf�n�, oradakilerin havas� d�nyan�n genel havas�na uymu� bir bi�imde, dediler ki, biz bu �irketleri, i�te bir-iki sene i�erisinde T�rkiye'nin en en �nde gelen 3 Internet servis sa�lay�c�lar�ndan biri h�line getirece�iz, milyar dolarl�k cirosu olacak. Hatta Vak�fbank Genel M�d�r Altan Bey dedi ki o d�nemde, ben, Vak�fbank� Vak�fbank'tan daha pahal�ya bir �irket getirece�im. Y�zde 80'ini 5 milyon dolara satm��t�k. Sonra bunun da yetmeyece�ini d��n�p, yan�lm�yorsam �imdi o y�zde 5'e filan d��t� de�il mi? Evet. Bu da g�zel bir an�. Asl�nda tabii bu �u a��dan �nemli; bilgiye dayal� bir ekspertiziniz oldu�u zaman, ki sonunda o 5 milyon dolar� onun i�in vermi�lerdi, bilgiye dayal� bir ekspertize inan�lmaz paralar �denebiliyor. Bu her zaman b�yle oldu, bundan sonra da b�yle olacak.

SUNUCU- T�B�TAK Ba�kan�m�z Say�n Profes�r Doktor Nam�k Kemal Pak'� konu�malar�n� yapmak �zere k�rs�ye davet ediyorum.

Yak�n tarihimizde ger�ekle�mi� �ok �nemli bir geli�me konusunda, bu s�re�te rol alm�� ki�ilerin tarihe not d��mek ba�lam�nda bir araya geldikleri bu �nemli toplant�ya kat�lmak ve konu�ma yapmaktan b�y�k mutluluk duyuyorum. Konu �ok �nemli ve bilim teknoloji sistemimiz i�in bir kuantum s��ramas� niteli�inde.

�lkemizde sistemin nas�l i�ledi�i hakk�nda bir saptama yaparak ba�lamak istiyorum. Bunu hakkaniyet a��s�ndan da yapmay� gerekli g�r�yorum. �lkemizde �a�da�la�ma ad�na epeyce uzun yol al�nm�� olsa bile, kurumsalla�malar tam anlam�yla ger�ekle�medi�i i�in, g�n�m�zde b�y�k at�l�mlar �o�u kez baz� ki�ilerin bireysel gayretlerinin eseri olmak zorunda. Umuyorum �ok uzak olmayan bir gelecekte, T�rkiye'de kurumlar yapmalar� gerekenleri do�al geli�im s�re�leri i�inde yapar h�le gelecekler. �u anda alt�n� �izmek istedi�im nokta, Bilim-Teknoloji sistemi kurumsalla�mas�n� sa�layamam�� lkemizde, �nternetin T�rkiye'ye getirili� s�recinin, tam anlam�yla bu t�r bir geli�me oldu�u. De�erli dostum Kemal G�r�z'e selam g�nderiyorum buradan. ��nk� bu olay�n ba�ar�s�nda, Kemal G�r�z'le beraber �al��t��m�z o ilgin� y�llar�n, 91-92 y�llar�n�n, misyoner heyecan�n�n ve G�r�z'�n vizyonu ve h�zla kavrama ve h�zla karar verme yetisinin b�y�k rol� oldu�unu d��n�yorum.

O g�nlerde Internet'in T�rkiye'ye getirili�i, �ok �nemli iki ba�ka geli�me ile hemzamanl� olarak ger�ekle�mi�tir.

Bunlardan ilki, merkezi bir ulusal ara�t�rma b�t�esinin olu�turulmas� ve i�letilmesi ba�lam�nda at�lan �nemli ad�md�. Bu, T�rkiye i�in bir paradigma de�i�ikli�i anlam�na gelmekteydi. T�rkiye'de ara�t�rma-geli�tirmelerin desteklenmesi, o g�nlerde tuhaf bir bi�imde iki ba�l� olarak y�r�yordu. Ortada yasayla bu i�i yapmak �zere kurulmu� olan kurum vard�, T�B�TAK. Bir de, Devlet Planlama Te�kilat�n�n nedenini anlayamad��m�z bir �ekilde b�yle bir programa ortak olmas� ve sonradan �niversiteler ara�t�rma projesi diye adland�r�lan bir program� y�r�tmeye �al��malar�. Tabii bu olay� tam hakk�yla de�erlendirmek ve ele�tirmek i�in buras� do�ru platform de�il. Bunu �ok iyi biliyorum; ama s�recin arka fonunu tam olarak yans�tabilmek i�in bahsediyorum. Ara�t�rma ve teknolojik geli�tirme faaliyetleri nas�l uzmanl�k i�iyse buna y�nelik fon ve proje y�netimi de ayn� �ekilde uzmanl�k gerektirir. �zellikle bu kapsamdaki evrensel �l�eklerde i�birli�ini i�eren �al��malar ger�ek anlamda uzmanl�k i�idir. 90'l� y�llar�n ba�� itibar�yla yakla��k 30 y�ll�k deneyim birikimi le bu i�i evrensel boyutta yapabilecek bir yasal yap� varken, deneyim birikimi sadece plan yapmak olan bir kurumun bu i�e ortk olma gayreti �ok enteresand�. Ve biz g�reve ba�lad��m�z y�llarda, ki 91'in ba��yd�, yo�un �abalarla ve �ok de�erli bir siyaset�imizin, merhum Adnan Kahveci'den bahsediyorum, de b�y�k yard�m�yla, bu i�i tek elden T�B�TAK �zerinde toplamak ba�ar�s�n� g�sterdik. Bunun sonucunda 1991'in Haziran ay�nda T�B�TAK'�n elindeki kullanabilece�i bu Ara�t�rma-Geli�tirme Fon kaynaklar� birden iki misline artm��t�. B�ylece, rutin destek faaliyetlerimizdeki rahatlaman�n yan� s�ra, �lkenin �ncelikli alanlar�nda ve T�rkiye �l�eklerine g�re mega say�labilecek baz� yeni program ve projeleri ba�lat�p y�netebilecek ek bir kayna�a sahip olmu�tuk.

Ba�ka bir geli�me daha vard� o g�nlerde: Sistemin bir fotograf�n� �ekerek eksiklerini ve g��l� yanlar�n� saptama, gelece�e y�nelik planlar ve �ng�r�ler yapma, Bilim-Teknoloji politikalar�n� belirleme i�levlerinin ana i�levler olarak T�B�TAK repertuar�na al�nmas�. Bunun i�in uluslar aras� benzerimiz �a�da� kurumlarla kendimizi k�yaslay�p �l�ebilmemiz gerekiyordu. �lk ad�m olarak OECD ile i�birli�i i�inde Bilim-Teknoloji sistemimizin de�erlendirilmesi �al��mas�n� ba�latt�k. Deneyimli uluslar aras� uzmanlar�n da kat�ld�� bu �al��mada parmaklar hep bili�im alan�n� g�steriyordu. Bu ba�lamdaki bir di�er �nemli geli�me de, Bilim ve Teknoloji Y�ksek Kurumuna etkinlik kazand�r�lmas�yd�. Gene sevgili Kemal'le onun g�revden ayr�lmas�ndan �nce ba�lad��m�z haz�rl�klara dayal� olarak Y�ksek Kurul'u 1993 y�l� �ubat�nda toplayarak T�rkiye'nin on y�ll�k vizyonunu haz�rlam��t�k. Bu vizyonlar i�inde konumuz ba�lam�nda en �nemli olan T�rkiye'nin Bilgi Toplumuna d�n��t�r�lmesiydi ve �nternet de bunun �ok �nemli bir aya��n� olu�turuyordu. Bu toplant�, 1983 y�l�nda kurulmu� olan Y�ksek Kurulun politika olu�turma ba�lam�ndaki ilk efektif toplant�s�yd�.

�imdi ben bu iki paradigmasal geli�meden ba�lay�p, Internet �yk�s�ne gelmek istiyorum. Fark�nday�m, as�l konumuz olan Internet'e geli� i�in yapt��m giri� biraz uzun oldu. Burada vurgulamak istedi�im, do�ru zamanda do�ru insanlar bir araya geldi�i zaman, kurumsalla�ma sa�lanmam�� bile olsa �ok �nemli geli�melerin ba�ar�labilece�i. Ancak hi� g�z ard� edilmemesi gereken bir ba�ka fakt�r de T�B�TAK'�n �lke ko�ullar� ba�lam�nda de�erlendirildi�inde neredeyse inan�lmayacak derecede �zerk, dolay�s�yla esnek ve �evik yap�s�. Biz b�y�k bir heyecanla ara�t�rma- geli�tirme fonlar�n�n T�B�TAK'ta tek elde toplanmas�yla yarat�lan ek kayna�� kullanabilecek yeni b�y�k �l�ekli projeler haz�rlama �abas�nda iken, enteresan bir geli�me oldu. O g�nlerdeki bir g�r��memizde Tu�rul Y�lmaz bana d�nyada �nternet diye �ok �nemli yepyeni bir geli�me oldu�unu, bunun devrimsel bir �ey oldu�unu, bunun d��nda kal�nmamas� gerekti�ini s�yledi. Daha �nce de s�yledi�im gibi baz� i�lerde birtak�m bireylerin �ok �nemi rolleri oldu�unun alt�n� �izmek istiyorum. �u anda �zellikle bir ismin alt�n� �izdim, Tu�rul Y�lmaz. Tu�rul benim eski bir ��rencim, o g�nlerde enformatik konular�nda dan��manl�k yapmak �zere bizimle birlikte T�bitak'ta �al��yor. Biz hafta sonlar�n� Tu�rul'la �niversitedeki ofisimizde birlikte ortak ara�t�rma faaliyetlerimizi s�rd�rmek i�in �al��arak ge�irirdik hep. Hayat�m�z�n bilim ve teknoloji alan�nda yap�labilecek paradigma de�i�ikliklerini tasar�mlamakla ge�ti�i o g�nlerde, ara�t�rma faaliyetlerimizi bir s�re i�in ask�ya al�p, hafta sonlar�n� da �lkemizi bilgi toplumuna d�n��t�rebilme potansiyeline sahip konular ve bu konularda geli�tirilebilecek projeler konusunda �al��arak ge�irmeye ba�lam��t�k. Burada hoca ��renci rol� de�i�mi�ti. Bir zamanlar benim ona Y�ksek Enerji Fizi�i ��retti�im gibi, bu sefer de Tu�rul da bana Internet'i anlatt�. " Hocam d�nyadaki istikamet bu; e�er T�rkiye bilgi toplumuna d�n��ecekse, bunu mutlaka yapmam�z laz�m ", diye tekrarl�yordu, sab�rla. Enteresand�r, bilgi toplumu s�zc�� de o g�nlerde �ok yeni; ve bilgi s�zc�� enformasyon s�zc��n�n hen�z yerine ge�memi�ti. Ama k�van�la belirteyim, biz bu s�zc��n anlam�n� bug�n kullan�ld�� ekle �ok yak�n bir i�erikle o g�nlerde anlam��t�k. Tabii benim gibi bu i�ten hi� anlamayan bir ki�inin �nce inand�r�lmas� gerekiyordu. Bu i� i�in olduk�a b�y�k kaynak ta gerekti�i i�in bu ikna ve e�itim i�i o kadar kolay olmuyordu. Ben ikna olduktan sonra, benim de Sevgili Kemal'i ikna etmem gerekiyordu. Ama Tu�rul'un beni ikna etmesinden daha k�sa bir s�rede Kemal'i ikna etmeyi ba�ard�m. Ve biz tak�m olarak Internet projesinin yap�lmas� gerekti�ine ve yap�labilece�ine ikna olduk ve inand�k.

Bu arada Tu�rul, ODT� Bilgi ��lem Merkezinden Attila �zgit' le temasa ge�mi� ve onu da bu fikri haz�rl�k s�recinde devreye sokmu�tu. D��meye basma s�recinde bu sevgili gen� arkada�lar�m�za, "bize bir rapor yaz�n, belgeler aras�na koyal�m; bir g�n birileri bize, nas�l i�tir bu Internet derlerse, biz de nas�l bir i� oldu�una anlatabilelim", dedik. Biz bu i�in �ok �nemli oldu�unu hissedebimi�tik te , bunu ba�kalar�na anlatabilmek hi� kolay g�r�nm�yordu. 19.12.1991 tarihinde, Tu�rul Y�lmaz ve Attila �zgit, T�B�TAK Ba�kanl��na hitaben bir yaz� yazd�lar; bu yaz�dan baz� al�nt�lar yapmak istiyorum: "...yukar�da s�ralanan nedenlere ek olarak, TUVEKA-EARN'�n en b�y�k yetersizlikleri ��yle s�ralanabilir. EARN basit bir a�d�r, bu a�da kullan�c�lar genelde sadece mektup ya da dosyalar�n adreslerini kullan�c�lara g�nderebilirler. Bu nedenle EARN esas olarak bir haberle�me a��d�r. Ba�ka bilgisayarlarla aktif olarak �al��malar� olanaks�zd�r vs". Tabii bizim gibi bu i�i anlamayanlara bu kadar basit anlatmalar� gerekiyordu.Bir bak�ma, bu iki gen� uzman�m�z i�in teknik olarak niye gerekli oldu�unu anlatarak, bizi ikna �abalar�n� bu yaz� i�inde dahi s�rd�r�yorlard� Sonra ��yle devam ediyorlard�: "yukar�da s�z�n� etti�imiz sorunlar� ��zmeyi ve �lkemiz ara�t�rma kurumlar� i�in daha �a�da� ve geli�kin teknolojilerin kullan�ld�� bir altyap�n�n olu�turulmas� i�in sunulan proje ektedir".. Sonra bu i� i�in gerekli b�t�eyi ��yle tan�ml�yorlard�. Uluslararas� hat kiras� i�in 100 bin dolar diyorlard�, h�zl� ileti�im i�in modemler i�in 10 bin dolar, y�nlendirici 20 bin dolar olmak �zere toplam 130 bin dolar. Raporun sonraki a�amalar�nda da, hangi mekanda kurulmas� gerekti�ine dair analizlerini yapt�lar. Ve proje y�neticileri olarak Tu�rul Y�lmaz ve Attila �zgit, proje sorumlusu olarak K�r�at �a��ltay �neriliyordu.. Ama bu i� esas�nda sadece bu projeye evet demekle bitmiyordu ku�kusuz. En �nemli sorun uluslar aras� ba�lant�n�n nas�l yap�laca��yd�. Hangi kurulu�lar muhatap al�nmal�yd�, daha �nemlisi bu kurulu�lar yakla��m�m�z� s�cak kar��layacaklar m�yd�.1991'de Sevgili Kemal G�r�z'le birlikte, di�er a��l�mlar�m�z�n yan�nda, Amerika'yla NSF anla�mas�n�n yenilenmesi �abalar�n� da s�rd�r�yorduk. Bu ili�kilerin verdi�i yak�nla�ma sayesinde NSF'ten �ok k�sa s�rede olumlu tepki ald�k. Bu arada benim bir ara ara�t�r�c� olarak g�rev yapt��m �svi�re'deki CERN ara�t�rma merkezi ve Hollanda'daki NICF ile benzer ama�l� ba�lant� kurma giri�imlerimiz s�r�yordu. Her iki taraftan da olumlu tepkiler ald�k. 23 Ekim 1992'de NICF ba�lant�s� �zerinden deneme nitelikli bir a��l�� yapt�k . Sistemi genel kullan�ma a��m�z ise 12 Nisan 1994. Ondan sonraki geli�meleri hepiniz �ok iyi biliyorsunuz.

Burada alt�n� bir kez daha �izmek istiyorum: T�rkiye'de Internet'in do�um tarihi asl�nda 12 Nisan 1993 de�il, 23 Ekim 1992 dir. Yaln�zca bir deneme ba�lant�s� bile olsa biz NICF'le yapt��m�z ba�lant� ile Internet k�v�lc�m�n� ilk bu tarihte ate�ledik. Bu olay nedeni ile bir a��l�� t�reni bile yapm��t�k. Umar�m �zerinden �ok zaman ge�ip bu an�lar haf�zalardan silinmeden, bu tarih d�zeltmesinin yap�lma �abas� g�sterilir.

T�rkiye ger�ekten bir ara ilk 30'lar i�indeydi, Internet'teki trafik art�� itibar�yla. Ama, daha sonraki geli�melere bak�ld��nda, i�leri �lke olarak ba�lang��taki heyecan ve m�kemmellikte g�t�remedi�imiz belli. 94-95 y�llar�nda d�nyadaki geli�melere istedi�imiz gibi ayak uyduramad��m�z d�nemleri hat�rl�yorum. Sonra, ge�ti�imiz iki y�lda Ulaknet'i �a�da� d�zeye ��karmak i�in verdi�imiz sava��m� hat�rl�yorum. Onar y�ll�k periyotlarla siyasi erk'e uzun uzun diller d�k�lmesi gerekti. Yap�lmas� gerekli b�y�k s��ramalar i�in deste�in bu kadar g�� bulunmas�, belki de talihin k�t� bir tecellisi. Ne yaz�k ki, birilerinin s�rekli bu i�le yo�un bir �ekilde u�ra�mas�, sava��m vermesi gerekiyor. Kurumsal olarak sistemleri h�l� tam oturtamad��m�z i�in bu bireysel sava��mlar galiba s�recek ve biz de ara ara, aradan 10 ar y�llar ge�tikten sonra, o g�nk� o heyecanl� u�ra��lar i�in harcanan onlarca, y�zlerce saatleri hat�rlayaca��z, �o�u ne yaz�k ki bo�a harcat�lm�� olan emekleri unutarak. Yakla��k 15 sene �nceki, bizim i�in 91'in ba��na giden bir s�re� bu, u�ra��lar�m�za bak�yorum; iyi ki de o s�rada o yo�un sava��m� vermi�iz, diyorum. Aksi takdirde bu i�lerin hi� biri yap�lamazd�. Bizim �st�m�zde ikna etmemiz gereken pek �ok merci vard�. Biz hem ikna edilmek durumundayd�k, hem de pek �ok ki�i ve kurumu ikna etmek durumundayd�k. Ama t�m bu �abalara de�ece�ine inan�yorduk. ��nk� bilgi ger�ekten g��'t�; hem de epeyce para eden bir g��. �lkeyi bu g��le donatmak her t�rl� �abaya de�erdi. Bizim �a�da� teknolojinin zirvesini olu�turan bu bilgi teknolojilerinde iyi olmam�z ve bunu s�rd�rmemiz gerekiyor. ODT� gibi kurumlar oldu�u s�rece ve partner arand�� zaman ilk akla gelen kurumlar ODT� gibi kurumlar oldu�u s�rece T�rkiye'nin, bu konuda her zaman olacak engel ve s�k�nt�lara ra�men, belli bir yerlere gelece�ine inan�yorum.

Pek �ok de�erli gen� uzman�m�z bu s�recin farkl� teknik katmanlar�nda rol alm��lard�. Bu i�te eme�i ge�mi� olan bu uzmanlar�n pek �o�u ile, �zellikle Attila ile, �ok yak�ndan birlikte �al��ma �ans�na ben de sahip oldum ve b�y�k keyif ald�m. Mevcut teknik arkada�lar�m�n da heyecanlar�n� aynen s�rd�rd�klerini biliyorum. Bu �ok �nemli s�re�te eme�i ge�en herkese ��kranlar�m� sunuyorum. Dilerim nice on y�llara, on bin y�llara.

SUNUCU- Konu�malar�n� yapmak �zere eski Rekt�r�m�z Say�n Profes�r Doktor S�ha Sev�k'� k�rs�ye davet ediyorum.

S�HA SEV�K- Say�n ba�kanlar, Say�n Rekt�r, de�erli arkada�lar; ben 1965 y�l�nda ilk defa bu �niversitede bilgisayar dersi verdim. T�rkiye'de de ilk defa. Ve 64 y�l�ndayd� galiba ilk bilgisayar� g�rd�k. Daha sonra ilk defa T�rkiye'de bilgisayar b�l�m�n� Orta Do�u Teknik �niversitesinde a�t�k. Daha sonra Internetin ilk defa T�rkiye'ye getirili�ini Orta Do�u Teknik �niversitesinde ya�ad�k. Daha sonra Enformatik Enstit�s�n�n ilk defa T�rkiye'de kurulu�unu ya�ad�k. Yani �unu s�ylemek istiyorum; ger�ekten Orta Do�u Teknik �niversitesi ba�ka dallarda oldu�u gibi bu bili�im sekt�r�nde de, bilgisayar sekt�r�nde de hep ilklere damgas�n� vurmu� bir kurum olmu�tur. Tabii, Interneti kim getirdi, o getirdi, bu getirdi �nemli de�il. Internet bir �ekilde T�rkiye'ye geldi. �artlar onu zorlam��t�, gelecekti zaten.

Bir husus �ok �nemli. Bizim �niversitemizdeki bu bilgisayar, bili�im konular� deyince hemen b�l�m�m�z akla geliyor, Enstit� akl�m�za geliyor, merkezlerimiz akla geliyor, yaz�l�m merkezimiz. Fakat, Bilgi ��lem Merkezi, Say�n G�rkan'�n da belirtti�i gibi, kurulu�undan beri �ok �nemli bir misyon �stlenmi�. Sadece bu i�letim sistemini ayakta tutmam��t�r ve y�llarca T�rkiye'deki en iyi i�letim sistemi olarak g�t�rmemi�tir, ama ayn� zamanda bir okul olmu�tur. Gelirlerdi �ocuklar buraya, bir senede bir s�r� �eyler ��renirlerdi, bir bakard�k �zel sekt�re ka��rm��z, m�thi� bir turnover vard�. Yani biz b�l�m�m�z kadar belki master ��rencisi yeti�tiriyorduk uygulamal� olarak. Dolay�s�yla bu bak�mdan da bizim Bilgi ��lem Dairemizle ger�ekten gurur duyuyoruz. Son on seneye gelince birka� tane de hat�ram� ben s�yleyeyim. Gene tabii ek kaynak bulmaya �al��yoruz. T�B�TAK'�n verdi�i kaynaklar da yetmiyor. Devlet b�y�klerini getiriyoruz, g�t�r�yoruz filan. En b�y�klerden birini k�t�phaneye g�t�rd�k, i�te g�steriyoruz Interneti, gidip geliyor mesajlar filan, bizde faks var, daha kolay yap�yoruz bunu dedi. Yani, b�t�n bunlar� tabii ger�ekle�tirebilmek i�in orada da g�zel bir ileti�im kurabilmek gerekiyor. �leti�im kuramazsan�z derdinizi anlatam�yorsunuz. O konsorsiyumu kurduk. Ama tabii biz amat�r �niversite i�letmeleriyiz, kar��m�zda devasa uluslararas� �irketler var "Sprint" filan. Sonra geldiler dediler ki, biz "Sprint" olarak, 1/3, buna giremeyiz, biz �ok daha b�y�k istiyoruz, y�zde 65 filan istiyoruz, "French telekom"la birle�tik filan. Biz olmaz dedik. O zaman y�zde 98'ini siz al�n, y�zde 1'ini biz alal�m. Bu bizim uluslararas� �irketlerle tecr�bemizdi. Fakat ac� bir an�m�z daha vard�r. Yine bahsedildi, T�rk Telekom T�rkiye'deki net'i kuracak. Bize de oradan teklif geldi, dediler ki, T�B�TAK ve ODT� olarak siz bunu yap�n, yan�n�za da bir �irket al�n. �hale yok, bir �ey yok. Fakat bu arada da T�B�TAK korktu. �imdi �eyi dinlerken, o 5 milyon, 6 milyon dolarl�k service provider �irketini dinlerken d��nd�m, T�B�TAK'� ikna edebilseydik o tarihlerde, 96 y�l�yd�, her h�lde hem T�B�TAK, hem Orta Do�u Teknik �niversitesi 5-6'lar de�il de 50-60 milyon dolarl�k bir kaynak yarat�rd�.

Ben s�zlerime son verirken ger�ekten o demin slaytta g�rd��m�z o insanlar�, bu i�i ger�ekle�tiren arkada�lar�m�z�, bu i�e destek veren T�B�TAK'�, hepsini kutluyorum.

�n�allah 20'nci y�l�nda �ok yeni bir teknolojiyle, bamba�ka ufuklarla tekrar burada bir araya geliriz. Hepinize te�ekk�r ederim.

SUNUCU- �imdi eski rekt�rlerimizden Say�n Profes�r Doktor �mer Saat�io�lu'nu konu�malar�n� yapmak �zere k�rs�ye davet ediyorum.

�MER SAAT��O�LU- Say�n ba�kanlar, say�n rekt�rler, de�erli konuklar ve arkada�lar�m; hepinizi sayg�yla, sevgiyle selaml�yorum.

Tarihsel olarak bakt��m�zda esas�nda �ok anlaml� bir g�n� hep beraber burada ya��yoruz ve kutlamaya �al��yoruz. �ok ki�inin eme�inin ge�ti�i sunumlardan da anla��l�yor. ODT� her zaman oldu�u gibi bu becerisinde de daima g��l� olmu� ve kendisini kan�tlam�� ve �lkesine yararl� olmak i�in elinden geleni yapm�� bir kurum olarak kendisini g�stermi�tir.

Bana gene 5 dakikal�k bir konu�ma s�resi verildi. �zninizle ben de birka� an�ma de�inmek istiyorum. Bendeniz 1986-97 y�llar�nda Rekt�r Yard�mc�l�� ve 87'ye 92 aras�nda Rekt�rl�k g�revi yapt�m. Rekt�r Yard�mc�l�� g�revimde bilgisayarlardan sorumluydum. O zaman tan��t�m bu sistemle. G�reve ba�lad�ktan a�a�� yukar� 10 g�n sonra in�aat b�l�m Ba�kan�m�z gelip bana dedi ki, bizim b�l�m�m�zde 5 tane PC var dedi, 6'nc� i�in izninizi rica edece�im dedi. O zaman �niversitemizde de 60 tane PC vard�. Yani bir Internettten bahsediyoruz, Internetin PC ile uyumu, 1986 y�l�nda bu durumdayd�k. Tabii, Internetin ikinci �nemli ��esi, bilgisayar sisteminin zengin bir kayna�� olan, beyni olan, haf�zas� olan bir sistemin oturmas�yd�. Onunla da ilgili birka� �ey s�ylemeye �al��aca��m. S�z� edilen 30-40 sistemi 3.5 milyar liraya alacakt�k. O zaman�n Maliye Bakan� Ekrem Pakdemirli, Devlet Bakan� da rahmetli Yusuf Bozkurt �zal'd�. Ve bize de daima bir zorluk ��karma �eyleri vard�. Paralar k�t, b�t�elerde yeterli �denekler filan yok. Biz de onlar� devaml� bir �ekilde bask� alt�nda tutuyoruz, bu 3.5 milyar� bir �ekilde almam�z gerek, Orta Do�u Teknik �niversitesinin bilgisayar bak�m�ndan daha ileri gitmesi a��s�ndan. Ekrem Pakdemirli de benim s�n�f arkada��m oluyor. S�n�f arkada�l��m�zdan kaynaklanan bir cesaretle gelecek sene yapal�m, sonra yapal�m filan diye �eyler ��kar�yorum. Ben de onu ikna etmeye �al��yorum. Bir yandan onu ikna ediyorum, bir yandan Yusuf Bozkurt �zal'a gidiyorum, onu ikna etmeye �al��yorum. Bir seferinde, Maliye Bakanl��n�n organize etmi� oldu�u bir resepsiyon vard�r, orada Ekrem Pardemirli misafirleri kar��lamaya �al��yor filan. Ben de yan�nda duruyorum. �mzay� almadan gitmeyece�im. O da bana diyor ki, �u misafirlere bir ho� geldin diyelim de ondan sonra konu�al�m. Bakt�m ki �ey yok, daha sonra Bozkurt �zal'� yakalad�m. Say�n Bakan�m, sizin de yard�m�n�z� istirham ediyoruz dedim. O da geldi, yahu hocay� k�rma dedi. �llallah, senden b�kt�m dedi, yar�n gel imzalayay�m dedi.

��nc�s�, Internetin ba�lang�c�yla ilgili bir an�m� daha anlatmadan ge�emeyece�im. 1991 y�l�nda Sanayi Kongresinde bir �smarlama tebli� yazmam istendi. Tebli�in ad� da, T�rkiye'deki mevcut Devlet-�niversite-ARGE bilgi sistemi ve iyile�tirme stratejisiydi. Oturum Ba�kan�m�z da Say�n Kemal G�r�z. Ben i�te konu�mam� yapt�m. Bizim istedi�imiz de BITNET'e do�rudan eri�mek i�in mekanizman�n �niversitemizde ba�ar�lmas�yd�. Bu �neriye yapt�ktan sonra Say�n Kemal G�r�z bana dedi ki, ne kadar paraya ihtiyac�n�z var dedi. Ben hi� unutmuyorum, 300 milyon T�rk Liras�yd� o zaman�n paras�yla. 150'sini biz verelim, 150'sini siz verin dedi. Bilmiyorum hat�rl�yor mu? Ondan sonra biz hemen geldik, Attila �zgit arkada��m�z�n da bu i�le ilgileniyordu, yaz��malar ba�lad� ve bug�nlere geldik. An�lar�n sonu yok.

Hepinizi tekrar sayg�yla selaml�yorum ve eme�i ge�en herkese �ok �ok te�ekk�rler ediyorum. Hepinizin Internet onuncu y�l�n�z kutlu olsun.

SUNUCU- Son olarak Y�ksek ��retim Kurulu Ba�kan�m�z Say�n Profes�r Doktor Kemal G�r�z'� konu�malar�n� yapmak �zere k�rs�ye davet ediyorum.

KEMAL G�R�Z- De�erli meslekta�lar�m, bu oturumun saat 4'te bitmesi gerekiyordu, �u anda saat 4'� 10 ge�iyor. Hava da biraz s�cak. En son konu�mac� olman�n dezavantaj�n�n yan�nda, b�t�n bu olaylarda ve �zellikle k�rs�ye ��kanlar aras�nda bu i�te en az katk�s� olan ki�i olma ezikli�i i�inde bulundu�umdan birazc�k s�r��lisan edersem pe�inen �z�r dilemek istiyorum.

Internet hakk�nda benim burada fazla bir �ey s�ylemem biraz haddimi a�mak olur. �ok da fazla anlad��m bir konu de�il. Ba�ka birka� �ey �zerinde durmak istiyorum.

Ger�ekten Internet T�rkiye'nin bilgi ekonomisine giri�inin ba�lang�c� olmu�tur, y�ksek teknolojiyle tan��mas�n�n ba�lang�c� olmu�tur. Bilgi ekonomisi deyince �unu anlamak zorunday�z; d�rt tane temel unsur var; e�itim sistemi, ileti�im ve bili�im altyap�s�, milli inovasyon sistemi ve �lkede giri�imcili�i serbest piyasa ekonomisiyle te�vik eden, g��lendiren siyasi bir ekonomik yap�. Internet bunlar�n hangisinden bakarsan�z �ok �nemli. Milli inovasyon sisteminin bir par�as�. Ayn� zamanda e�itim art�k kabuklar�n� k�rd�. Diplomaya ve kademeye ba�l� olmaktan da ��kt�, ya�am boyu oldu. Bundan bir y�l kadar �nce Kanadal�, Amerikal� ve Avrupal� rekt�rler bir araya geldiler ve tart��t�lar, bu i�ler nereye gidiyor diye. Vard�klar� sonu�lar�, �zerinde mutabakat sa�lanan hususlar, k�smen mutabakat sa�lanan hususlar ve mutabakat sa�lanamayan hususlar diye bir rapor haz�rlad�lar. �zerinde mutabakata var�lan iki tane husus; bir, y�ksek ��retim giderek �ngilizceye d�necek, iki, uzaktan ��retimin, yani Internet vesaire gibi bili�im, ileti�im altyap�s�n�n �nemi e�itimde giderek artacak. Internet, T�rkiye'nin y�ksek teknolojiyle tan��mas�. Bu da �ok ilgin�, yani bu i�ler niye o zaman oldu? Neden burada oldu da ba�ka yerde olmad�? ��te risklerden bahsedildi. Mesela �u soruyu da sorabiliriz: ��te bu y�ksek teknoloji, bilgi ekonomisinin en belirgin simgesi dedi�imizde co�rafi b�lge olarak akl�m�za Silicon Valley geliyor. Peki, neden Stanford'un etraf�nda geli�ti? Burada y�ksek teknolojinin tan�m� da biraz mu�lak. Ucunda mu�lakl�k ifade eden, b�y�k riskler ta��yan, y�ksek teknolojik u�ra�, tan�m� bu. Bunun i�in bir yerde zaman�nda bir n�venin at�lm�� olmas� gerekiyor. Tabii zaman i�inde bu n�venin etraf�nda da bir k�menin, bir cluster'�n olu�mas� gerekiyor. Internetin geli�imi ve burada olu�umu bir par�a b�yle oldu. Nam�k bir par�a anlatt�. 91 y�l�nda b�y�k m�cadeleyle bizim bilim ve teknoloji politikalar�n�n uygulanmas�n�n draft olamayaca��, k��t �zerinde temenniler mahiyetinde olmayaca��, bunun kaynaklarla desteklenmesiydi. B�t�n ileri �lkelerde bu politikac�lar, devlet b�rokratlar� vesaireyledir. Bizde kimsenin bunlardan haberi yoktu. Zaman�n ba�bakan�, yak�n ili�kiler i�inde oldu�um Say�n Mesut Y�lmaz'd�. Onun bu i�lerdeki dan��manlar�ndan bir tanesi gene hepimizin yak�ndan bildi�i B�lent Bey. Bir yaz aylar�nda Y�ksek Planlama Kurulu karar�yla bu paralar� T�B�TAK'a verdi. B�y�k bir parayd� o zaman, 30 milyar filan gibi bir �eydi. Sonra h�k�met de�i�ti, o h�l� devam ediyor. O zaman bu Internetle birlikte ayn� zamanda burada bir yaz�l�m evi kurulmas�, kompozit malzemeler kurulmas�, �stanbul Teknik'te mekanik malzemeler kurulmas�, ve paralar b�yle da��t�ls�n dendi. Aniden Devlet Planlama Te�kilat� �ok bozuldu, bu paralara siz ne kar��rs�n�z, biz bunu yapar�z filan diye. Onlar�n da m�ste�arlar� yak�n arkada��m�zd�. Fakat alt kademe felaket, yani do�entlik pe�inde ko�an, ben sana �u kadar para verdim, bu kadar para verdim diye telefon eden ki�ilerdi. Erdal Bey geldi, ba�bakan yard�mc�s� oldu. Onu da atlayaraktan bir g�n aniden, y�l�n son g�n�, b�t�e ba�lanacak, ak�ama kadar �eyden izliyoruz projeleri, ak�am da �eyden yer ay�rtm��t�k, yeme�e gidecektik, b�t�n grup ba�kanlar�n� toplant�ya �a��rd�k ve bu paralar�n da��t�m� orada yap�ld�. Bu i� b�yle geli�ti. �imdi, T�rkiye 11 sene bu bilgi ekonomisinin d��nda kald�. Biz kendimizi aldatmayal�m. Bunlar b�yle ��-be� ki�inin gayretiyle, Orta Do�u Teknik �niversitesinde birbirini tan�yan insanlar�n olmas�yla bu i� oldu. �ok enteresan, y�ksek teknolojide bir derin zanaat var, ayn� dili konu�an insanlar filan, onlar o zaman bir araya geldi, i�te Internet buraya geldi. B�t�n arkada�lar�m�z�n b�y�k eme�i oldu. Ama durum �imdi de�i�ti, ba�ka bir a�amaya ge�iyoruz. �ok b�y�k, �ok ciddi tehlikeyle kar�� kar��ya T�rkiye. Ge�enlerde Finlandiya'da D�nya Bankas�n�n bir toplant�s�nda, en son konu�mac� diyor ki, biz 9 bin dolarl�k Avrupa �lkesiydik, fakat biz y�ksek teknoloji �retmedik diyor. Biz y�ksek teknolojinin altyap�s�n� kurduk, mesela neler yapt�k? Meslek y�ksek okullar� kurduk, bu ara insan g�c�n�, eliyle i� yapan insan g�c�n�, kafas�n� daha az kullanan, elini daha fazla kullanan ve �ngilizce bilen insanlar� yeti�tirdik. Biz, y�ksek teknolojiye dayal�, emtiala�m�� r�nleri �retmeye ba�lad�k diyor, ama �u anda geldi�imiz noktada bu i�i d�nyada en iyi �in yapacakt�r diyor. �retimin y�zde 80'i, akl�n�za ne geliyorsa, d�nyadaki her �eyin �retiminin y�zde 80'i �in'e kayacakt�r, biz mukayeseli avantajlar�m�z� kaybettik, dolay�s�yla bizim y�ksek teknolojiye dayal� �r�nleri �retin �irketlerimizin tamam� �in'e gidiyor, �in'de yapacaklar bu i�i. Peki �imdi d��n�yorsunuz, biz ne yapaca��z? B�t�n bunlar�n, �lkenin sosyoekonomik politikalar� �er�evesinde ele al�n�p siyasi irade taraf�ndan desteklenip onlar taraf�ndan uygulanan politikalar h�line gelmesi laz�m. Ama gelin g�r�n ki, bizde d�nyevi i�lerden �ok uhrevi i�lerle i�tigal daha makbul bir me�gale alan� olarak ortaya ��km�� durumda.

Son olarak �unu s�yleyece�im; D�nya Bankas�'ndan h�l� �ey ��kmam�� bildi�im kadar�yla, kredi. Bunlar�n se�tikleri birtak�m �lkeler var. De�i�ik �lkelerin bu d�rt unsur bak�m�ndan altyap�lar�n� inceleyip bilgi ekonomisi raporu haz�rlan�yor. T�rkiye de bu �lkelerden bir tanesi. E�er bu heyet geldi�i takdirde 26-27 Nisan'da �svi�re'de iki g�n b�t�n rekt�r arkada�lar�m�zla birlikte iki g�n boyunca bu heyetle birlikte olunacak. Bu Finlandiya'daki toplant�da ilk rapor ��km��t� Litvanya hakk�nda. Litvanya'n�n eski ba�bakan� bu �al��may� ba�latan, destekleyen, facit bir �ngilizceyle Litvanya'n�n bunu nas�l bir politika h�line getirdi�ini anlatt�. Ben bunlar� yapt�m ama se�imi kazanamad�m dedi, feda olsun filan deyip ge�ti.

S�zlerimi ��yle bitireyim, bu �ok �nemli ama k��k bir altyap�d�r. T�rkiye �ok ciddi bir �ekilde fakirle�me tehlikesiyle kar�� kar��yad�r. Akl�n� ba��na toplay�p bug�ne kadar bu i�leri ger�ekle�tiren kurumlar�n, �niversitelerimizin ba�ta, T�B�TAK'�n, bunlar�n ger�ekten reel ekonomiyle, �lkenin makro ekonomik politikalar�yla uyumlu h�le getirmek suretiyle bir at�l�m yapmak zorunda. E�er �retimdeki mukayeseli avantajlar�m�z b�y�k �l��de kaybolmu�tur, devam ederse, birtak�m saplant�lara tak�l�rsa, bug�n en ciddi saplant�lardan bir tanesi �ngilizce bilinmeyen bir yerde, yayg�n �ngilizce bilmeyen i� g�c�n�n oldu�u yerde y�ksek teknolojinin olmas� m�mk�nd�r. Milli d��ncelerimizi, duygular�m�z� kaybetmi� de�iliz. Onun i�in bu �niversite �ok b�y�k �rnek olmu�tur at�l�mlara. Dedi�im gibi, bu i�lerin burada olmu� olmas�, b�t�n y�ksek teknoloji �r�nlerinde oldu�u gibi, bir tesad�ft�r. On y�ldan bu yana, belki Internetin k�smi deste�i sayesinde bug�n T�rkiye'de bu i�leri ba�latabilecek bir�ok olu�um olu�mu�tur �niversitemizde.

Hay�rl� olsun diyorum. O g�nlerden bu i�i buraya getiren arkada�lar�m�z�n hepsine ayr� ayr� �ok te�ekk�r ediyorum. Ama bunun �ok �nemli, fakat �ok k��k bir ad�m oldu�unun unutulmamas�n� temenni ediyorum ve b�t�n bunlar�n �retimle, halk�m�z�n mutluluk ve refah�yla, cebine giren parayla ili�kilendirilmesinin �art oldu�unu, buna dayal� olu�turulmayan politikalar�n, dedi�im gibi, insanlarla kaim olaca��n� bir kez daha dile getirmek istiyorum.

SUNUCU- Say�n konu�mac�lar�m�za ve de�erli misafirlerimize kat�l�mc�lar�ndan dolay� te�ekk�r ediyoruz.

�imdi de konuklar�m�z�, Internetin onuncu y�l�n� do�umg�n� pastas�yla kutlamaya davet ediyorum.

Program�m�z�n ikinci b�l�m� K�lt�r Kongre Merkezi A Salonunda devam edecektir. �imdi do�um g�n� pastam�z� kesmek �zere rekt�r vekilimiz Say�n Profes�r Doktor Ahmet Acar'� davet ediyorum.

Panel Metni

ETHEM DERMAN (OTURUM BA�KANI)- ...�u da olsa, bu da olsa hem eleman g�c�ne ba�l�, hem de idareciye ba�l�. Ankara �niversitesinde b�yle bir ekip olmad�� i�in ak�llar�na bile Interneti getirmek olamazd� zaten. Ancak b�yle bir �ey ODT�'deki ekibin akl�na gelebilir ve o �ekilde olmu� bunlar do�al s�re�te. Ama biz gene de k�skan�r�z ODT�'y�. Hep deriz ki T�B�TAK'�n t�m paras� ODT�'ye gidiyor, bize hi� proje vermiyor deriz.

�u andaki Ba�kan ��kt�, ben ve Kemal getirdik dedi, arkas�ndan ba�kalar� da ��kt� ben de getirdim dedi. Teknoloji geldi�i zaman herkes ben getirdim diye ortaya ��k�yor. Bu da g�zel bir �ey asl�nda. Ama ben �una inan�yorum ki, hepsinin pay� ayr�. Paray� veren, proje kullanan, �unu yapan, bunu yapan, bunlar�n hepsinin pay� ayr� ama b�t�n i� teknik ekipte biter. Yani, bir�ok paray� harcars�n�z, bir projeyi ger�ekle�tirmek i�in aradan iki-�� sene ge�er ve bir bakars�n�z ki proje ger�ekle�memi�. Ama t�m para yok olmu�. Kamudaki ihaleler de �yle mesela, milyon dolarlar...

K�R�AT �A�ILTAY- T�m ihaleler de�il.

OTURUM BA�KANI- Pardon, y�zde 95'i. S�z� size veriyorum. O zaman sizden ba�layal�m. �tiraz edenden ba�lar�z.

K�R�AT �A�ILTAY- Daha �nce ODT� Mezunlar Derne�i'nde de, Bilgi ��lem �haleleri Hayaller, D�� K�r�kl�klar� falan ba�l�kl� bir toplant� olmu�tu. Orada da itiraz etmi�tim. Daha sonra TBD'de de yazd�m. Genelleme maalesef k�t� bir al��kanl�k. Genelleme yap�nca kastetti�iniz kurum veya kurulu�lar veya ki�iler �stlerine al�nm�yor, ama kastetmedi�iniz baz�lar� al�yor. O nedenle genellemeye itiraz ediyorum.

�imdi konu Internet oldu�u i�in, i�in o taraf�na �ok fazla girmeyeyim isterseniz.

OTURUM BA�KANI- Evet, Attila'dan ba�layal�m.

Attila sen orada 10 tane slaytla 5 dakika konu�tun. Bu i�in tarihi o slaytlar. Yani K�r�at da ayn� �eyi s�yledi, ama o slaytta s��mayacak kadar an�n�z vard�r herhalde. Mesela ben �eyi hat�rlam�yorum; senin o s�rada Bilgi ��lem Dairesi Ba�kan� oldu�unu zannediyordum.

ATT�LA �ZG�T- Yard�mc�s�yd�m.

OTURUM BA�KANI- �mer Hoca o zaman Bilgi ��lem Daire Ba�kan�yd�.

�imdi baz� Bilgi ��lem Daire Ba�kanlar� vard�r benim gibi, Bilgi ��lem Daire Ba�kan�d�r ama hi�bir halt etmez. A�a��daki teknik eleman her �eyi al�r g�t�r�r. Burada da �yle mi bilmiyorum. Benim orada �yle oldu.

ATT�LA �ZG�T- Yok. �mer Hoca �ok �zverili bir insand�. Ger�i mesle�i makine m�hendisidir. �ok �zverili ve teknolojiye �ok �nem veren biriydi, dolay�s�yla ufkumuzu a�t�.

�lgin� olarak ne anlatabilirim? En ilginci tabii ki T�rk Telekom'dur, T�rk Telekom'la ilgili �nemli an� Nedret S�zmen'in yapt�� "...kestirim"di. Biz K�r�at ile beraberdik galiba, i�te paran�n ucu g�z�k�nce T�B�TAK'tan, gidelim Amerika'ya hatlar ne kadard�r, Avrupa'ya hatlar ne kadard�r ��renelim dedik. Art�k ciddi paralar kasadayd�, �nce gittik. Uluslararas� Dairesini hallettik. Nedret Beye gittik, Nedret Bey ba�lant� nas�l olacak dedik, dedi ki, "9 aydan �nce olmaz biz Reuters'i bile 9 ayda ba�lad�k" dedi. �leti�imdeki ilk c�mle i�in sonunda do�ru ��kt� ve biz ilk ba�vurudan yakla��k 9 ay sonra ba�land�k.

OTURUM BA�KANI- 64 K'l�k bir ba�lant� 9 ayda ger�ekle�tiriyordu Telekom, u�lar�na birer cihaz koymak.

ATT�LA �ZG�T- Uluslararas� ba�lant�lar do�as� gere�i biraz vakit al�yor. Yani iki taraf�n anla�mas�, yar�m devre denilen belli noktaya kadar karasal hatsa bir yerde anla��yorlar, birka� noktadan ge�iyor, b�t�n oralar�n koordinasyonu belli bir zaman alan konu ama ne olursa olsun 90'l� y�llar�n ba��nda bile 9 ay sarkmas�...

OTURUM BA�KANI- ...15 g�nde ba�latt� Ankara �niversitesi ayn� hatt� o zaman.

ATT�LA �ZG�T- Ama yerel hatlarla, uluslararas� hatlar farkl�d�r. En iyi ko�ullarda bile bug�n uluslararas� hat nereden bakarsan�z, yaz��malar, koordinasyon derken bir aydan �nce pek m�mk�n olmayabilir.

SERHAT �AKIR- ...biz 10 g�nde ba�lar�z.

OTURUM BA�KANI- O zaman da �yle miydi acaba?

SERHAT �AKIR- T�rk Telekom'un baz� firmalarla yapt�� anla�malar vard�. Gelir payla��m�...Evet, gelir payla��m�.

D�CLE ERO�UL- B�t�n bu i�leri aboneyle ger�ekle�tiren T�rk Telekom'du, aboneyle muhatap olup i�lemleri ger�ekle�tiren, �imdi art�k lisansla...

OTURUM BA�KANI- Peki, an�lar konusunda ba�ka anlatacak bir �eyiniz var m�? Yoksa de�erlendirmeye ge�elim mi? T�B�TAK'a o zamanlar ba�vurularda ODT�'den �ikayeti olan var m�yd�, ODT� bizi ba�lam�yor falan diye?

SERHAT �AKIR- Esas�nda anlatacak �ok �ey var...

OTURUM BA�KANI- Serhat da ODT�'l� oldu�u i�in a��k vermez asl�nda.

SERHAT �AKIR- Asl�na bakarsan�z i�in enteresan� o grubun tamam� ODT�'l�yd�. T�B�TAK taraf� da ODT�'l�yd�. Ben Orta Do�u Teknik �niversitesinde ��retim �yesiydim o zaman. Belli bir izinle oradayd�m. Esas�nda ODT� �ovenizmi yapmak istemiyorum, ama bu olay ger�ekten o grubun i�inde geli�ti. An� �ok...

OTURUM BA�KANI- T�B�TAK'l� oluyorsunuz, ODT�'l�l��n�z geri kal�yor gibi geliyor bana...

SERHAT �AKIR- Ben kendi hesab�ma konu�abilirim tabii, ben kendimi her zaman ODT�'l� hissediyorum, T�B�TAK benim ek i�im. O t�r bir ayr�m do�al; T�rkiye'de iki kurumu bir araya getirip ...k��k bir proje, ama yapt�� i� a��s�ndan bak�nca b�y�k bir proje. Daha sonradan da ��kan sonu�lar� g�r�nce de kurumlar aras�ndaki ufak tefek �eyler olmas� bence do�al, oldu da. Sonu�ta ODT� bizi ba�lam�yor, ODT� ba�lam�yor diye bir �ey yok, d��ar� y�nelik �al��yordu sistem. T�B�TAK'a ba�vuruluyordu, ba�vuru kabul edildikten ... parasal taraf�n� T�B�TAK y�r�t�yordu. Tesad�fen ben o zaman, ben asl�nda Bilgisayar M�hendisi de�ilim, Fizik�iyim. Fizik�iler hep b�yle bir �ekilde kar��yorlar. �darecilik yapt��m d�nemde Internet ba�lant�lar� ...fakat o hale geldik ki bir s�re sonra ben yar�m g�n�m� gelen yaz�lara imza atmakla ge�iriyordum, gelen ba�vurular�...

An� �ok, hangisini anlatay�m bilmiyorum ama bir tanesini anlatay�m; D��i�leri Bakanl��ndan bir yaz� geldi. T�B�TAK Ba�kanl��na, i�te Atina'da bilmen nerede faaliyet g�sterin bir web sayfas� T�rkiye aleyhinde propaganda yap�yor gibi bir yaz�yd�. Ve bunun �nlenmesi isteniyordu, b�yle bir yay�n� yasaklaman�n m�mk�n olmad��n� anlatamad�k. Internet demokratik bir uygulama, �n�n� kesmek m�mk�n de�il, bu �eyi yasaklamak m�mk�n de�il, herkesin i�inde oldu�u bir ortam. O tarihe kadar bunu anlatamad�k, bu yaz�ya da cevap vermek gerekiyordu ben bir �eyler yazd�m. B�yle bir an�m var.

OTURUM BA�KANI- �imdi onlar daha da �ok �o�ald�. Yasaklamaktan i� ��km�yor. 90'�n Nisan�nda demek ilk ba�lant�...

ATT�LA �ZG�T - Onu bir a��klayal�m, yanl�� anla��lmas�n. �imdi paray� bulup ba�lant� i�in bekleme durumuna ge�ince, yerel olarak interneti kurmu�uz ODT�'de yerel a� �zerinde �al��yor, Bilkent'te yerel a� �zerinde �al��yor ve biz Bilkentle aram�zdaki hatt� IP'ye �evirdik ve Bilkent ile aram�zda IP konu�maya ba�lad�k. Hatta birtak�m �niversitelerle IBM'in eski teknolojisi �zerinden de IP �zerinden konu�maya ba�lad�k. Ba�lant�y� bekliyoruz, elde de i�te kaynak var ba�lanm��, bu arada T�RPAK denilen X25 paket anahtarlama teknoloji var, o teknolojiyle d�nyan�n her taraf�na eri�ilebiliyor. Bu kurulmu� ve tamamlanm�� uluslararas� �al��an network, "hele paran�n bir k�sm�n�, hepsini harcamayal�m ama bir k�sm�n� harcay�p hi� de�ilse deneysel bir ba�lant� yapal�m" dedik. Bu deneysel ba�lant�y� da X25 �zerinden ... o y�ksek enerji fizi�iyle ... denilen bir Hollanda'da merkez var. Oraya tan�mlamalar� yapt�lar ve X25 �zerinden �al��maya ba�lad�k. X25 �zerinden her ge�irdi�imiz paket, gelen giden �eyler fiyatland�r�l�yor. T�rkiye i�inde bu pakete 1 lira �derken, yurtd��na giden pakete 12 lira falan �d�yorduk, pahal� bir sistemdi ve pahal� oldu�u i�in de tabii ki d��ar�ya a�mad�k. Hatta ODT�'n�n i�ine bile a�m�yorduk, sadece bilgi i�lemde s�n�rl� insan bunu kullanmaya ba�lad�. Network teknik destek grubu, bilgi becerilerini art�rs�nlar, uluslararas� kaynaklara eri�sinler diye, o Ekim ay� i�inde �al��t�r�ld�. �al��t�rd�ktan sonra da "madem �al��t� hadi bir a��l�� yapal�m" dendi ve a��l�� 23 Ekim, bug�n Mahmut Hocan�n s�yledi�i 23 Ekim 1992'd�r. S�n�rl�, bilgi i�lem dairesindeki ayr�cal�kl� personelin kulland�� uluslararas� Internet d�nemidir. Sonra arkas�ndan ... hatt� ba�land� ... 12 Nisan ... muhtemelen ... ba�lant�s� 11 Nisan, 10 Nisan gibi bir �eydi, iki-�� g�n �ncedir. Bunu b�yle a��klayay�m.

�kincisi, seremoni konu�malarda polemik yap�lm�yor. Team�l ve sayg� gere�i, ama baz� �eyler tarihe yanl�� yaz�lmas�n diye ben de bir �eyi d�zelteyim. Bunlar kay�tlara ge�iyor de�il mi, Mahmut Hocan�n sonradan cevap verme hakk� olur de�il mi? Mahmut Hocan�n s�yledi�inden �ey gibi bir �ey ��kartt�m, bana 130 bin dolar dediler, ben de 130 bin dolar verdim. Daha fazlas�n� isteselerdi daha fazlas�n� al�rlard� gibi bir anlam ��kartt�m, yanl��sa �z�r diliyorum kendisinden ama bu anlam do�ruysa o olay do�ru de�il; ��nk� DPT'den al�nan o paralar ilgili b�t�n projelere aktar�lm�� ve sonunda Tu�rul ile ben gitti�imizde bize 130 bin dolar kar��l��nda TL'nin kald��n� ve bunun da b�t�n projelerin arkas�ndan artan paralardan toplayarak verdi�ini s�ylemi�ti. Dolay�s�yla tabii ki bizim 130 bin de�il, 530 bin dolar gibi bir param�z olsayd� daha iyi bir interneti kurard�k diye d��n�yorum, bu da bir ger�ek yani.

OTURUM BA�KANI- �eyi soraca��m, bu 12 Nisandan sonra ��rencilere bu "dial-up" servisini a�t�n�z, hemen arkas�ndan m� oldu, belli bir zaman sonra m�yd�?

K�R�AT �A�ILTAY- �ok ge�medi, yanl�� hat�rlam�yorsam Sonbahar gibiydi; ��nk� benim yurtd��na bir Internet toplant�s�na gidi�im olmu�tu. Orada MSF.. toplad�m, ticari ... al�p toplad�m, biz bunu ticari olarak ... Ondan sonra oradan d�nd�kten sonra A�ustos, Eyl�l o s�ralarda nas�l yap�lacak, dial-up ba�lant�lar� nas�l olacak vesaire, birka� arayla...

OTURUM BA�KANI- Biz Macintosh Kullan�c�lar Derne�ini o zaman kurmu�tuk. Bu Macintosh'cular �ok merakl�yd� Internete falan, �ok free yaz�l�mlar kullan�rd�k, PC'ciler kullanmazd�k o zaman, biz �ok severdik o zaman k��k yaz�l�mlar da �ok ho�umuza giderdi. Dernekten, evden ba�lan�rd�k... Hi� unutmam, modemi getirdik b�l�mdeki t�m arkada�lar b�y�k bir heyecanla Internete girdiler, tabii o zaman "Links"i kullan�yorduk, "reset" falan gelmesin h�zl� olsun diye. Hepimize �ok ho�una gitti b�y�k bir heyecanla, telefon paras�n� da T�B�TAK �d�yordu projede, ona g�re projeyi haz�rlam��t�k. S�rekli ba�l� kal�yorduk, iki g�n kald�k; ��nc� g�n bir ya�mur, bir y�ld�r�m, bizim gitti ... Peki an�lar fasl�n� bitirelim mi? Mehmet Beyden ba�layal�m ondan sonra sizle devam edelim.

MEHMET �ELEB�LER- Ben hem T�rkiye'deki, hem yurtd��ndaki an�lardan bahsedece�im. ��nk� san�r�m baz� �eyleri kar��la�t�r�p, �midim bu konu�madan sonra da ilerisi i�in bir �ey ��karmak. Yoksa ge�mi�te ya�amam�za imkan yok, ileriye bakmam�z laz�m. �imdi ODT�, T�B�TAK, falan burada Internet ilk ba�lad�� zaman hakikaten bu �niversite Avrupa'ya g�re �ok ilerideydi; ��nk� o zamanlar Paris'ten yeni d�nm��t�m, oradaki �al��madan, oradaki durumu biliyordum. Fransa'da h�l� "minitel" kullan�yorlard� ve Internetin gelmesi de uzun bir s�reye b�rak�lm��t�. Allah'tan serbestle�me oldu da Fransa'da " Fransa Telekom"un tekeli kalkt� da Iinternet geldi. "Mini-Tel" biliyor musunuz bilmiyorum, hat�rlar m�s�n�z? �ok basit 2.4 KB ile �al��an belirli bir merkezden bilgi almaya yarayan bir sistemdi. Her ne kadar o zaman T�rkiye'de de ... rehberi koydularsa da "Mini-Tel"e ... yine de fazla �al��acak bir �ey de�ildi.

Bu arada hakikaten ODT�'n�n yapt�� ok ileri bir hareket, ondan sonra bu altyap�n�n haz�rlanmas�nda da, sabahki toplant�da S�ha Beyin s�yledi�i gibi Tur-Net i�i ortaya ��kt�, o i� ortaya ��kmas�yd� bug�n zannediyorum T�rkiye'de Internet �ok daha yayg�n olacakt�, halk �ok daha rahat eri�ecekti. Size baz� fig�rler verece�im bunlar ��nk� yurtd��nda oldu. Hi�bir �ey olmayan Fransa'da bug�n korkun� bir Internet ba�lant�s� var, �teki Kuzey �lkelerine g�re az olsa bile. Bu arada neler oldu? Amerika'da ba�lant� yap�lan �ebeke NSF �ebekesi 3 milyon dolara sat�ld�, fazla bir �ey de�il, kim ald� biliyor musunuz, EENET. EENET b�t�n d�nyaya yay�ld� MSI taraf�ndan sat�n al�nd�, MSI ... taraf�ndan sat�n al�nd�, bunlar birle�tiler "America Online" k��k bir �irketti, "America Online" altyap�s�n� ald�lar, "Compuser" ile birle�tirdiler, "America Online" "...Burner" CNN'i sat�n ald�, korkun� b�y�d�, b�y�k gelirler ��kt�, b�y�k vergiler verildi, �ok zengin oldu. �imdi zor duruma d��t�ler MSI iflas etti, "American Online" hisseleri d��t�, biz de sizin orada oturdu�unuz gibi oturup bunlar� d��ar�dan seyrettik.

��ka ��ka bunlara kar�� bir tek "�ksir" ��kt�, 85 milyon dolar zarar edip kapand�. Ama �teki tarafta al�nan para b�t�n d�nyada bu hisselere yat�r�lm�� parayd� ve orada kald�. �malat��ya gitti, oradaki halka gitti, b�t�n hisse senetlerine gitti, o para yok olmad�. Burada "�ksir"in harcad�� para b�y�k ihtimalle cihazlara gitti, yine oraya gitti. Bunun sonucunda ne oldu? T�rkiye'de hala bug�n Internete eri�mek i�in millet �abal�yor. Baz� "dial-up"��lar kapatmak zorunda kal�yor; ��nk� gelir d��t�. Ama bunun sonucunda biz geri kald�k.

Bu ayn� Tur-Net'in ��kt�� y�llarda, yani Internetin ba�lad�� y�llarda "...International" diye bir firma benim yan�ma geldi Satko'ya, "sizinle ortak bir i� yapal�m" dediler. Ama�lar� asl�nda ortakl�k de�il bize mal satmak istiyormu� ve bizimle bir anla�ma yapal�m dediler ve anla�ma i�inde anla�ma metni getirdiler. Ba�ka bir �irket i�in yap�lm��, �zeri silinmi�, �zerine Satko yazaca��z, baz� yerlerde silmeyi unutmu�lar. �rlanda da bir �irket "ESA" diye, yap�lan i� �u: Bir yer istasyonu kuruluyor, 512 KB ile ba�lan�yor, Amerika'daki yer istasyonuna, buraya ... falan getiriliyor, T�rkiye'de Internet hizmeti verilecek, X25 verilecek, belki ileride ... olacak "Alcatel" den al�nm�� aletler. B�t�n bunlar�n maliyeti de 1,5 milyon dolar. Ben T�rkiye'ye yeni gelmi�im, �mit ediyorum ki liberalle�me falan olacak, medeni bir �lkede ya��yoruz. Tamam yapal�m, anla�may� imzalad�k bunlar geldi falan, PTT dedi ki, "yok karde�im altyap�y� biz yapaca��z"... uzun �al��malar falan sonunda �nemli de�il sonunda bir �eyler ��kt� ortaya. Ama biz yine oldu�umuz yerde k�t kanaat ge�inen bir �irket olarak var�z. Ayn� zamanda kurulan ESA �� sene evvel, 1,5 milyar dolara "British Telecom"a sat�ld�. Biz bu de�eri yaratamad�k ve yaratamamam�z�n sebebi de o zamanki PTT'dir, bug�nk� Telekomdur. Bu de�er sonunda �lkeye faydal� olacakt�, �rlanda'da 5 milyon n�fus var, T�rkiye'de 65 milyon n�fus var. �rlanda'dan Amerika 12 Sente aran�yor, belki daha ucuza, T�rkiye'den 68 Sent bug�n�n paras�yla. T�rk Telekom ne �d�yor biliyor musunuz bunu Amerika'ya getirilmesi i�in Amerikan �irketlerine 2 Sent �d�yor, sizden 68 al�rken. T�rk Telekom Amerika'dan buraya gelen konu�madan ne al�yor biliyor musunuz 12 Sent al�yor. Yani zengin bir Amerikal� T�rkiye'yi ararken maliyeti 12 Sent olan bir �eyin �st�ne bir fark koyarak al�yor, ama T�rkiye'de 10-20 seviyesinde olmayan ben 68 Sent vermek zorunday�m.

T�rkiye'de Internete eri�mek i�in telefon ad� arand�� zaman �imdi fiyatlar y�kseldi. Kiral�k hatlara bakt��n�z zaman fiyatlar y�kseldi. Yani �ok iyi bir ba�lang��, hakikaten ciddi �zveriyle yap�lm�� ba�lang��. Biraz evvelki konu�mada s�yledi�i gibi kurumsalla�ma olamad�� i�in, baz� �ah�slar�n �zverisine ba�l� kald�� i�in, baz� kurumlar�n her �ey benim olsun kimsenin olmas�n dedi�i i�in gereken yere gelemedik. Ama �midim bundan sonra bir yerlere gidebiliriz. ��nk� hakikaten Avrupa ileri de�ildi. 1985'de ben ... �efi oldu�um zaman Paris ile Osaka aras�nda 2 KB'lik bir devre kurabilmek i�in iki ay harcad�m, o kadar geriydi. Ama onlar �imdi nereye geldi?

OTURUM BA�KANI- Evet buyurun.

D�CLE ERO�UL- Te�ekk�rler. Ben kar��k olarak konu�aca��m, ben ba�ta ODT�'l� olarak de�erlendireyim. Ama Interneti ODT�'de ��renci iken de�il, Telekom'da �al��rken tan�d�m. Bizim mezun oldu�umuz d�nemde hen�z Internet yoktu, tabii d�nyada yoktu.

Buraya gelirken d��nd�m 10 y�l k�sa bir s�re mi, uzun bir s�re mi? �nsanl�k tarihi a��s�ndan bakarsan�z �ok k�sa bir s�re, bir insan�n �mr� a��s�ndan bakarsan�z olduk�a anlaml� bir s�re, hele gen�ler a��s�ndan bakarsan�z olduk�a uzun bir s�re. Teknoloji a��s�ndan bakarsan�z �ok �ok uzun bir s�re 10 y�l. Mesela �eyi kar��la�t�r�yorum, ben 1981'de girdim T�rk Telekom'a, 84 y�l�nda T�rkiye'de say�sal santral yoktu, say�sal transmisyon cihaz�ndan birka� tane vard� deneme amac�yla al�nm��, montaj�n� kendimiz yap�yorduk genel m�d�rl�kte �al��an m�hendisler olarak. B�rak�n... koaksiyel kabloyu yeni s�zle�meye alabilmi�tik. Data da kiral�k hat T�rk Hava Yollar�n�n belki bir tane vard�, modem g�rmemi�tik ilk "dial-up" modemi ...

...94 y�l�nda T�rkiye uydu dahil, GSM cep telefonlar� dahil, 10 y�ll�k bir s�rede d�nyayla ayn� anda teknolojiyi yakalam��t�k 94 y�l�nda. Biz zaten 84 y�l�nda ve 80'lerin ikinci yar�s�nda telefon beklerdiniz aylarca telefon ba�lanmas� i�in yada bir yurtd�� telefon �ebekesinden aranmak i�in baya�� u�ra��rd�n�z, yazd�r�rd�n�z, hatta �ehirleraras� i�inde.

OTURUM BA�KANI- ... saat beklemi�tim.

D�CLE ERO�UL- �imdi bu o 84-94 d�nemini d��n�yorum, bir de 93-2003 ayn� ilerlemeyi burada g�remiyorum tabii ki Internet, yani belki bir a��dan bir perspektifle bakarsan�z 64'l�k bir yurtd�� k��ndan 93 Nisan�ndaki, bug�n sadece T�rk Telekom'un yurtd�� k�� 1.1 GB, neredeyse 17 k�sur kat�, ki tabii di�er servis sa�lay�c�lar i�in 79 tane kurumdan genel izin al�nm�� servis sa�lay�c� var �u anda,

ATT�LA �ZG�T- Host say�s� bug�n T�rkiye'de 40 bin, pardon domain 40 bin...

D�CLE ERO�UL- �eyler a��s�ndan, rakamlar a��s�ndan bakarsan�z, bant geni�li�i, kullan�c� say�s�na bakarsan�z o y�l baya�� anlaml� bir geli�me kaydedilmi� gibi. Ama dedi�im gibi daha �nceki 80-90 aras�n� kar��la�t�r�nca o kadar b�y�k bir geli�me kaydedilmedi�ini d��n�yorum. Niye �yle d��n�yorum? ��nk� 90'lardan �nce, yani 80'lerin ilk yar�s�n�n bir k�sm�nda, 90'lar�n ilk yar�s�n�n bir k�sm�nda, Telekom'da teknolojiyi y�nlendirmeli bir pazar vard�, yani teknolojilere de kim sahip oluyordu, genelde "...operat�r" dedi�imiz o �lkelerin tekel olan telekom idareleri teknolojiyi sat�n al�rd�, kurard�, i�letirdi ve pazar� teknoloji y�nlendirirdi. Ama 90'lar�n ilk yar�s�n�n sonlar�na do�ru ba�layarak pazar� teknoloji de�il, pazar� kendisi itici g��leri, servisler, kullan�c� talepleri y�nlendirmeye ba�lad� ve art�k teknolojinin de �nemi kalmad�, teknoloji �ok ucuzlad�.

Demin onu diyoruz, yurtd�� ba�lant�lar problemdi, �imdi de�il. T�rk Telekom'un mevzuat�ndan kaynakl� yine problemler olabilir, ama teknik olarak problem de�il. Fiber �ok ucuzlad�, Okyanus alt�, denizalt� kablolar d��endi, uydu, bilmiyorum uydu say�lar�n� Mehmet Bey daha iyi bilir 90'l� y�llar�n ba��ndaki uydu say�lar�yla ilgili, 2000'li y�llardaki uydu say�lar�n�. Teknoloji geli�ti, olanaklar �o�ald� ve ucuzlad�, art�k teknoloji problem de�il. Peki problem ne d��nd�k? Problem art�k pazar�n geli�mesiyle kullan�c� itiyor, geli�mesinin �n�ndeki engellerde reg�lasyon, d�zenleme, ger�ek rekabeti sa�lama, bunlar�n olu�mas�, art�k teknoloji de�il.

Burada ge� kald�k. Mesela ben Telekom'daki an�lar�ma ge�ersem, ilk ODT�'den Attila Beyler kiralamak i�in u�ra��yorlar, problemler var telefonda kar��l�kl� konu�uyoruz, o zamanda IBM'in hatt� var, bizim hukuk�ular diyorlar ki, "kiral�k kanal, uluslararas� kanallardan sadece ses ge�irilebilir, kesin bunu" kestik de nitekim.

ATT�LA �ZG�T- Veri ge�emez sadece ses ge�er.

D�CLE ERO�UL- Kestik, ama ODT�'ye g�z yumuyorduk tabii ki. Sonu�ta kimse bizi su�layamayaca�� i�in, ��nk� orada devlet memuru zihniyeti ayr� bir �eydir. Su�lan�rs�n�z da, mahkemeye de gidersiniz, gittikte nitekim san�k olarak ipe sapa gelmez nedenlerle. Yani, kesin diyorsa biri kesmeden de anlatamazs�n�z. O y�zden ODT�'ye ama anlatabiliyorsunuz, ne de olsa devlette e�itim kurumu diye.

Daha sonra Internet, biz zaten ODT� �zerinden, sa�olsun Attila Beylerde bize kullan�c� kimli�i vermi�ti kullan�yoruz. Y�netim, zaten dataya bile o zamanlar y�netim �ok yabanc�yd�, b�t�n genel m�d�rl�k y�netimi bir derece �nem veriyordu, b�lgelerde zaten hi� vermiyorlar, yer bile vermiyorlard� sistemleri kurmam�z i�in. Ama Internete daha genel m�d�rl�k ... ODT�'de 93'te kuruldu�unda, y�netime anlatmaya �al��yorduk. Onlarda bu i� bizim i�imiz, yani hatlar� keselim, yasaklayal�m, biz kural�m diyorlar. Ama gelir payla��m� y�ntemiyle kural�m dediler. Hukuk�ular zaten demin dedi�im gibi kesin ifadelerle olmaz diyorlar, bu i� Telekom'un i�i diyorlar, �ok uzun s�re�ler ge�ti.

Hatta y�llar sonra, 97-98 y�l�nda bir hukuk�umuz Telekom'dan yeni genel m�d�r yard�mc�s�yla konu�uyor, odaya girdi�imde bir uydu servisinden bahsediyorlar, yeni genel m�d�r yard�mc�s� da o uydu servisine izin vermemiz laz�m aynen Internet servis sa�lay�c�l�� gibi bir prosed�r bu dedi, yok dedi hukuk�u arkada��m�z o Internet servis sa�lay�c�l�� sadece telefon de�ilmi� dedi, ona izin verdik ama o telefon de�ilmi� dedi, bunun �zerine yeni genel m�d�r yard�mc�s� kim s�yledi bunu sana dedi, Dicle Han�m dedi.

O s�rada "converces" dedi�imiz birle�im, tam ifadesini vermedi�i i�in bazen �ngilizce'yi kullan�yorum, birle�im diyorum, ondan yararland�m; ��nk� bir di�er �nemli �ey de 90'l� y�llar�n ilk yar�s�ndan ba�layarak Telekom, bili�im ve e�lence d�nyas� dedi�imiz televizyon d�nyas�n�n birle�imi. Ben ondan �ok yararland�m, Internet sadece telefon de�ildir, bili�imdir. Dolay�s�yla bizim tekel me�hur c�mlemiz buraya ge�erli de�il diye ondan yararland�m.

Daha sonra Mehmet Beyin bahsetti�i Tur-Net deneyimimiz oldu, 96 y�l�n�n yaz sonu veya Eyl�l'de servise girdi. �ki tane 512 KB'l�k bir yurtd�� hatlar�yla devreye girdi ve tabii �ok k�sa zamanda yurtd�� hatlar� "saturasyon"a u�ruyordu, 2 MB'l�k bir ba�lant� yap�yorduk �e�itli s�k�nt�lar oluyordu, an�nda, ba�land�� anda grafiklere bak�yorduk "saturasyon" var. Tur-Net 99 y�l�n�n A�ustosuna kadar devrede kald�, ... say�s� san�yorum 8 MB, 10MB'e kadar ��kt�, yani be�-alt� tane 2 MB'l�k yurtd�� ba�lant�s� yap�lm��t� 99 A�ustos ay�na kadar. Daha sonra Tur-Net devreye girdi�inde 45 MB'l�k, 34 MB'l�k ba�lant�lar yap�ld�. ��te demin dedi�im gibi, bu nokta 1 GB'e ula�t�. Ve yine TT-NET'le de 34 MB'i ba�lad��n�z anda da "saturasyon"a girdi devreler ve ancak �imdi yurtd�� hatlar�, tabii di�er servis sa�lay�c�lar�n�n kendi ��k��lar�n�n olmas� ... �u anda TT-NET'in yurtd�� doluluk oran� y�zde 70-80'lerde. Ben an�lar�m�...

OTURUM BA�KANI- T�m tarihi anlatacaks�n�z Dicle neredeyse, bu tarihleri ve bilgileri vermek zorunday�z bug�n� yorumlarken. Bu hatlar doluyor, yeni yurtd�� hat ba�l�yoruz, hemen "sature" oluyor kavram� �ok ilgin� geldi, onunla ilgili bir an�m var. O zaman ben Dan��ma Kurulunda �al��yoruz, her yeni hat ba�land��nda "sature" oluyor, bir hocam�z vard� dan��ma kurulunda, "yeter, bir daha hat almayal�m param�z da yok zaten ��renciler ne kullan�rsa kullans�n, her �ey sature olmu� param�z� oraya harcamayal�m" dedi.

ATT�LA �ZG�T- Bir de �ey �rne�i vard�r, niye hat al�p duruyoruz biz ald�k�a bunlar kullan�yorlar deniyordu.

OTURUM BA�KANI- Asl�nda nereden nereye geldi�imizin tipik �rneklerini g�r�yoruz, bunlar� bilmemizde ve kaydetmemizde b�y�k yarar var. Ben �eyi bir konuyu a�mak istiyorum, bu Internet Haftas� iki haftad�r kutlan�yor. Internet Haftas� o ... sayfas�na bakt��n�z zaman hangi ilde ne t�r etkinlik oldu�unu g�r�rs�n�z. 12 Nisan Cumartesi T�B�TAK'ta bir panel yaparak, do�um g�n�m�z� kutlad�k, kokteyl verdik, ben her zamanki gibi pek insan gelmez diyerek say�y� azalta azalta 150 ki�ilik bir kokteyl haz�rlad�k o g�n, 35 ki�i vard� kokteylde.

B�y�k kentlerde bu Internet konusuna bir doymu�luk g�r�yorsunuz, ama bizim Internet sayfas�na bakt��n�z zaman Anadolu'da m�thi� bir i�tah var. Yani Internete girmek isteyen, Internetle ilgili etkinlik yapmak isteyen, Interneti bir ��k�� kap�s� olarak g�ren insanlar Anadolulu gibi geliyor bana. Her ne kadar geli�mi� kentlerimiz bu i�e daha meyilli olmas�n� beklerken, mesela T�rkiye'nin bat� taraf�ndaki illerde �yle bir etkinlik falan yok, bir anlamda herhalde oralar doymu� diyoruz. Ama doymad�, T�rkiye'de �u anda 4-5 milyon kullan�c� var deniliyor, rakamlar�n hi�biri do�ru de�il, 4-5 iyi bir rakam, bana kal�rsa 3 milyonu ge�mez kullan�c� say�s�.

Ve bug�n yine team�l ve sayg� gere�i, K�r�at Bey bir grafik g�sterdi ... var dedi. Herhangi bir �lkedeki Internetin geli�im evresine bakt��m�z zaman 413 �lkenin Internetteki geli�im grafi�ine bakarsak herhalde bizim �lke 413'nc� olur. Hi� geli�memi� bir Internetimiz var ve ben bu grafikten bunu anl�yorum, bu benim g�r��m tabii. Yava� yava� b�yle bir ��k�� var, ��ksam m�, ��kmasam m� der gibi bir hali var ve bunun tek sorumlusu olarak o kadar kesinle�ti ki Telekom'u g�r�yoruz. Yani bu tekel olman�n verdi�i �ey sonucu, bir Telekom, ikincisi de devletin kendisi. Yani, devlet bu teknolojiye �nem verip insanlar�n Internete eri�imini m�mk�n oldu�u kadar ucuz hale getiremedi�i i�in, bu konuda tedbir alamad�� i�in bug�n bana g�re internetimiz �ok k�t�, K�r�at laf att��m i�in sana s�z veriyorum.

K�R�AT �A�ILTAY- Te�ekk�r ediyorum. Yaln�z orada g�rd��n�z rakamlar sadece ODT�'de tutulan kay�tlar. Dolay�s�yla bir o kadar da, belki de daha fazla ba�l� olan kurum var. Mesela, o rakam hepsini g�stermiyor, belki y�zde 50'sini g�steriyor. Ben o a��dan sizinle de konu�tuk, barda��n dolu taraf�na bakmay� tercih ediyorum; ��nk� etraf�m�zda nereye baksak her tarafta olumsuzluk olumsuzluk var, bu olumlu bir �ey gibi g�r�yorum. Ve ayl�k bazda asl�nda bakacak olursan�z ODT�'ye ba�l� olan yada ODT�'ten ayr� tutulan kurumlar olarak ayl�k y�zde 6-5 o civarlarda devam ediyor. Kimi zaman y�zde 2'lere, y�zde 3'lere d��m�� oluyor, ama genelde ayl�k art�� h�z� y�zde 6, y�zde 5 o civarlarda. Bence o kadar k�t� de�il, bu ekonomik durumda, bu mali durumda olduk�a rezebl bir rakam.
Oradan da Internete katk�s� olanlar konusunda birilerinin isimlerini anmadan ge�emeyece�im asl�nda. Bug�nk� toplant�ya, bu panele kendisini de �a��rm��t�k ama ne yaz�k ki gelemedi, Internetin yayg�nla�t�r�lmas�na katk�s� olan ki�ilerden bir tanesi de asl�nda M�jde Ar'd�r, bilmiyorum i�inizde bilenler var m�? Yasalar ...

OTURUM BA�KANI- Neydi o filmin ad� "A�k� Memnu" biz filmden dolay� hat�rl�yoruz.

K�R�AT �A�ILTAY- �imdi ��yle: Biz ilk zamanlarda dedi�im gibi tan�t�mlar yapar�z, toplant�lar yapar�z, insanlar ba�lans�nlar diye bas�nla konu�uruz. Sinevizyonda da g�rm��s�n�zd�r, bas�ndaki haberler bile minicik gazetelerin k��esinde falan ��k�yordu, i�te Internete ba�land�k, k��k bir punto, g�rmek m�mk�n de�il. Ama ondan sonra biz bu "dial-up" ba�vurular� almaya ba�lad�k insanlardan, g�nde be�-alt� ki�i ba�vuruyor. Sonra birg�n telefonlar durmaz oldu, bizim telefonlar s�rekli �al�yor arkada�lar yeti�emiyorlar, birini a��yorlar cevapl�yorlar, telefonunu al�yorlar "tamam biz size faks� �ekece�iz" diyorlar. Sonunda sorduk ne oldu diye, bir haber ��km�� "M�jde Ar Internet kullan�c�s�" onun alt�nda da telefon numaralar�, �u numaralardan T�rkiye'de ODT� �zerinden ba�lanabilirsiniz diye bizim ofisin numaras�n� vermi�ler. B�yle bir ciddi katk�s� oldu M�jde Ar'�n.

OTURUM BA�KANI- Hep Internet Konferans�na a��l�� konu�mas�n� yapmak �zere M�jde Ar'� �a��rmak istiyoruz, ama bir t�rl� gelmiyor. Hem o zamanki havay� ya�amak i�in, hem de biraz daha reklam yapabilir miyiz diye ama, bir t�rl� f�rsat olmuyor.

K�R�AT �A�ILTAY- Toplant�lar�m�zdan bir tanesine gelmi� asl�nda ilk zamanlarda yapt��m�z toplant�lara, kendisi ilgiliydi. Bug�n de gelse onu da dinlemek ho� olurdu diye d��n�yorum. Madem laf an�lardan a��ld�, ben Dicle Han�m�n bahsetti�i konuyla ilgili bir an�m�z� burada dile getirmekte fayda var, art�k zaman da ge�ti nas�l olsa bu bizim biraz s�rr�m�zd� devlet kurumunun. Interneti biz herkese a�maya karar verdik, dedik ticari, devlet vesaire k�s�tl� olmas�n, ama �imdi bir problemimiz var, ��nc� parti trafik ge�irilemiyor, ge�irsek kesecekler bizi, ne yapal�m ne yapal�m o zaman devletin kritik noktalar�n� belirleyelim, nerelerdir, i�te D��i�leri Bakanl��, DPT, Ba�bakanl�k, oralara gidelim onlar� ba�layal�m, bizi keserlerse onlar� da keserler. B�ylece buna cesaret edemezler, art� T�rk Telekom'dan kim isterse s�z hakk� onlara da verelim, uluslar aras� devre hakk� ... en �ok kullananlardand�. B�yle bir strateji ile gittik, kesmediler.

Son bir an�, biraz olumsuz tabii ki, biliyorsunuz her sene "Bili�im Kurultay�" yap�l�r Eyl�l ay�nda, orada en alt konulardan bir tanesi Internettir. Her sisteme gidersiniz Internet orada "kiosk"lar vard�r internete ba�l�. �imdi biz 93'te ba�land�k, 94 senesiydi zannediyorum, onlara biz i�te dedik ki, "biz Interneti getirdik, Bili�im Kurultay�m�zda da bu kiosklardan herkes ula�abilsin, biz ba�lant�y� buraya getirelim, ba�lans�nlar, insanlar Interneti tan�s�nlar falan" h�k m�k dediler. Ben gittim i�te teknik yard�m i�in ne t�r programlar kurulur, Netscape 1 vard� o zamanlar onu g�t�rd�k arkada�lar oraya koysunlar falan diye, olmad�. Ondan sonra ne istiyorsunuz, yok biz istemiyoruz bunu bizim kendi kuraca��m�z bir sistem var, Internet ba�lant�s� olmas�n. Ondan sonraki senelerde Bili�im Kurultay�n�n bir par�as� oldu Internet, bu konuda bir de�i�im g�zlemlenebiliyor.

OTURUM BA�KANI- 95'te Mustafa Akg�l'e "Internet�i Mustafa" derlerdi, yani Internet ayr�, bili�im ayr� olarak bak�l�rd�. Say�n Ahmet S�nmez sizin bize anlataca��n�z neler var?

AHMET S�NMEZ- Herkes mutfaktan bahsediyor, ben biraz yemek salonundan bahsetsem acaba nas�l olur.

OTURUM BA�KANI- L�tfen.

AHMET S�NMEZ- �imdi buradaki hocalar�mdan farkl� olarak ben daha �ok tabii, ben her ne kadar Bilgi �niversitesinde ��retmenlik yapsamda, Internete kar�� bir �eyim yok sadece kullan�c� d�zeyinde iki tane Internet sitesi yapt�m ve i�letiyorum bug�ne kadar, onlar� yaparken ba��mdan birtak�m �eyler ge�ti. Madem b�yle an� silsilesi ya��yoruz, belki bunlar� payla�mak ilgin� olabilir.

Bunlardan bir tanesi, ki�isel web sitemle ilgili ahmetsonmez.com, bu biraz ki�isel web sitelerinden bence bahsetmekten fayda var diye d��n�yorum. �imdi bu ki�isel web sitesi hikayesi yurtd��nda �ok fazla yayg�n olan, ama burada da yava� yava� biraz �ekil bulmaya ba�layan bir �ey bence ve �ok da olmas� gereken bir �eymi� gibi d��n�yorum. Ben �� y�l kadar �nce ilk defa kurdum bu ahmetsonmez.com'u, asl�nda ticari bir site de�il onu da belirtmek laz�m. Yani "com" uzant�s�n� ta��yor olmas� tamam�yla al��kanl��n bu com ile biten domainlerin daha kula�a ho� gelmesi yada al��kanl�k olmas�, yoksa ticari bir site de�il asl�nda. Ama sonra bakt�m ki b�t�n ki�isel web isimleri hem com ile zaten al�nageldi ve �yle gidiyor.

�imdi bu ki�isel web sitesinin, yani ahmetsonmez.com'un bana katt�� eyler, bir a��dan ilgin� oldu, onlar� da anlatmakta fayda var. Bu ge�en �� y�l zarf�nda bu siteye yava� yava� bir �eyler ekleyerek kocaman bir CV haline geldi. Bir yere bir i� i�in CV'nizi g�ndermek yerine siz bir web adresi verir hale geldiniz g�n�m�zde. ��te benim web adresim var oradan bak�n gibi.

Bu zaman zarf�nda �ok �ok ilgin� tepkiler de geldi. Siz b�yle Internet gibi �zg�rl�klerin ve birtak�m hesaplar�n olmad�� bir ortamda bir tarla sahibi oldu�unuz zaman bir yanda sizde birey olaraktan kamu mal� haline gelmi� oluyorsunuz ve bir s�r� taleple kar��la��yorsunuz. Benim as�l mesle�im sinema ve televizyon, e�itim verdi�im dal da bu. �imdi ahmetsonmez.com'da do�al olarak benimle ilgili ge�mi�te yapm�� oldu�um i�ler, yapm�� oldu�um film �al��malar�, televizyon programlar� vesaire b�yle bir ak�l dan��ma merkezi haline geldi �u anda. Hatta birka� senaryo, i�te ��-d�rt tane fikir sormak isteyen insan i�te "Ahmet Bey ��yle bir senaryom var ne d��n�yorsunuz" veya "Elaz��'dan bir ��retim g�revlisi radyo televizyon b�l�m� kurduk bize ne t�r kitaplar� �nerirsiniz" falan gibi. Bir yandan ki�isel web sitesi kurmak ger�ekten birey i�in faydal� bir �ey ama, bir yandan da kendinizi kamula�t�rma yolunda da ortaya koymu� oluyorsunuz.

OTURUM BA�KANI- Rahats�z oldunuz mu b�yle bir �eyden, insan bazen vermekten mutlu olur.

AHMET S�NMEZ- Asl�nda �ok ilgin� bir �ekilde rahats�zl�k duymaman�n yan�nda, sanki b�yle bir bu kamula�ma belli bir tat da vermiyor de�il. Yoksa ben �nl� m� oluyorum gibi birtak�m d��ncelere insan�n kap�lmas�na neden oluyordu ger�ekten. Daha sonra i�te tabii seneler ge�ince Internetin kullan�m� �u anda daha da aktif bir hale geldi. ��in cazip yani birtak�m i� teklifleri almaya ba�l�yorsunuz bu Internet sayesinde.

Bu ki�isel web siteleri hakk�nda b�yle bir yarar oldu�unu s�ylemek istiyorum. Bunun d��nda benim bir ba�ka asl�nda daha uzun konu�abilece�im bir konu e-ticaret meselesi var. Burada hocalar�m�z�n hi�biri bundan bahsetmedi, belki o y�zden belki ben bir bo�lu�u kapatm�� olay�m; ��nk� hep Internet altyap�s�n� kurmak ve bunu insanlara ula�t�rmaktan bahsetti, ama bunun hayatta kar��l�k buldu�u nokta tabii ki bu Internet i�inden para kazanmak. T�rkiye'de bu e-ticaret meselesinde �ok ciddi sanc�lar �ekilen bir �lke ne yaz�k ki, ben yakla��k olaraktan tamam�yla bir hobi ve merak sonucu bu �� y�ll�k bir Internet i�letmecili�in diyeyim verdi�i �evkle yakla��k ��-d�rt hafta �nce bir e-ticaret projesini kendi �ap�mda hayata ge�irmeye �al��t�m ve �ok ilgin� zorluklarla kar��la�t�m. �ncelikli olaraktan mutlaka bir�ok insan akl�ndan ge�iriyordur ve belki bir �eyler yapmak istiyordur diye asl�nda anlatmay� g�rev edindim.

�lk ba�ta biz Internette ticaret yapmaya ba�lad��m�z zaman satacak bir mal�n�z�n olmas� ve bu mal� satma y�ntemi geli�tirmeniz gerekiyor. Bunun da tek �aresi var, sanal post denilen yaz�l�ma sahip olmak. T�rkiye'de birka� banka o sanal post cihaz� sa�l�yor, bunlar�n ba��nda Garanti Bankas�, Akbank, Yap� Kredi, Ko� Bank gibi bankalar var. Bu e-ticaret manas�, tabii ki biz sat�lacak mal� bulup siteyi de in�a etmeye ba�lad�ktan sonra ilk kap�s�n� �ald��m�z durak Garanti Bankas� oldu. �imdi biraz b�yle pat diye lafa girdim, ama �ok s�cak bir macera oldu�u i�in bu ve ilgin� olaca��n� d��n�yorum, s�k�ld��n�z zaman beni uyarabilirsiniz tabii. Bu bankan�n kap�s�n� �ald�ktan sonra sanal post ba�vurusu yapmak �zere, ��yle ilgin� bir �eyle kar��la�t�k: Banka bana dedi ki, sizin bizim bankam�zla ilgili bir ge�mi�iniz olmad�� i�in bizim size sanal post vermemiz m�mk�n de�il. �imdi burada bir duraklad�k biz, yani sonu�ta s�f�r kilometre e-ticaret olay�na at�lan gen�...

OTURUM BA�KANI- Gen� giri�imci.

AHMET S�NMEZ- Gen� giri�imci.

�imdi bizim a�z�m�z�n pay�n�n �e�itli kurumlar taraf�ndan verilmesi gerekiyormu� demek ki. B�yle bir yan�t ald�ktan sonra Garanti Bankas�ndan ben, birazc�k da kavgac� bir yan�m m� tuttu nedir, i�te �e�itli insanlar� arayarak ta Garanti Bankas�n�n Internetten sorumlu genel m�d�r yard�mc�s�na kadar ula��p i�te ona b�yle b�yle, "a, nas�l olur" falan deyip en sonunda alamaz bir �ekilde geri d�nd�k. Dediler ki, size bu b�yle olmaz b�y�k bir haks�zl�k biz size bir �ube �nerelim siz oraya ba�vurun falan denildi. Ben �ubeye ba�vurdum ayn� �ekilde, �ok k�sa bir sonra ��yle bir olay geldi ba��ma; ba�vurumuz kabul edildi, banka g�revlisi i�in yap�ld�� yere geldi, i�te konu�uldu edildi her �ey yolunda falan, sonra bana dediler ki, isterseniz sizinle biraz konu�al�m, tamam dedim, arabaya bindik kendisi Garanti Bankas� y�neticisiydi arabada bana dedi ki, i�te ben bu arabay� yeni ald�m, iyi hay�rl� olsun dedim, i�te arabada bir de ara� kiti var dedi ben siz telefonda konu�urken telefonunuzu g�rd�m dedi, tam benim ara� kitine g�re onu bir tak�p deneyebilir miyiz dedi, deneyebiliriz dedim. �lgin� bir �ekilde benim dandik telefon Passat marka araban�n �ipine ger�ekten tak diye oturuverdi. Sonra bir sessizlik oldu, i�te banka g�revlisi arabada oturuyor, ben camda bekliyorum falan, b�yle bir sessizlik oldu, iyi durdu falan dedi, evet dedim ben alay�m telefonumu dedim, sonra �ey yapar�z. Orada hata etmi�im demek ki, yine vermediler, Garantiden sanal postu alamad�k. Anneme anlatt�m, anne b�yle b�yle bir �ey oldu dedim, dedi o�lum sen salak m�s�n dedi, niye ald�n telefonu dedi.

OTURUM BA�KANI- ��in g�zel bir taraf� asl�nda biz de �ok ya��yoruz. Herkes zanneder ki kamu kurumlar�nda r��vet �ok d�n�yor. ��te belediyelerde, hastanelerde �urada burada gibi yerlerde r��vet �ok d�n�yor, i�te kamu ihalelerinde r��vet �ok d�n�yor diye d��n�yorsunuz. Ama son zamanlarda �zel sekt�rdeki r��vet kamudakini ikiye, ��e katlad�. Yani g�r�nen �ey, bu t�r �eyleri o kadar �ok dinliyoruz ki son zamanlarda. Bir �irketin genel m�d�r�s�n�z, �irket sizin de�il siz orada bir genel m�d�rs�n�z, oradaki genel m�d�r de oradaki normal bir T�rk insan�n� mant��yla, "yemezsen enayi derler" hareketle yoluna devam ediyor, g�zel bir an�yd�.

AHMET S�NMEZ- Yani siz bu kadar u�ra��yorsunuz Interneti T�rkiye'ye getirebilmek ve ya�atabilmek i�in, ama bunu kullanan insanlar ger�ekten �ok matrak durumlarla kar��la�abiliyorlar. Yani, belki biraz da tart��mam�z gereken �ey b�yle bir �ey de olabilir. Yani, ki�isel web sitesi kurmak konusunda belki problemsiz �al��yor, o konuda hi�bir problem yok. Maliyetlerde asl�nda Internetin ba�lant� orada bir d��me var, i�te 100 milyon gibi bir rakama kendi ki�isel web sitemizi i�letebiliyoruz g�n�m�zde, bence bu �ok iyi bir �ey, i�te d�nyaya a��lm�� oluyorsunuz vesaire.

OTURUM BA�KANI- Peki te�ekk�r ederiz. S�z isteyen var m�? Peki yoksa Mahmut Hocama Internetin bug�nk� hali nas�l diye soraca��m da?

ATT�LA �ZG�T- �imdi �nemli olabilecek ge�mi�ten hikayelerden bir tanesi, Tur-Net'i kurmu�uz etrafta paneller, s�yle�iler, toplant�lar falan yap�yoruz. Ta�k��la'da �imdi hat�rlayam�yorum, Ta�k��la Binas�nda Ma�ka'da toplant� yap�yoruz. Yine b�yle 60-70 ki�i falan var, yedi-sekiz panelist ikibu�uk saat konu�tuk. �kibu�uk saatin sonunda sekt�r�n bir zamanlar �ok bilinen bir ismi, �u andakiler bilmezler, Bab�r �zden Superonline'� kuran, sonra �ksir'i kuran ki�i, "beyler siz abesle i�tigal ediyorsunuz, siz �stelik abesle i�tigal etmekle kalm�yorsunuz siz kumda oynuyorsunuz. B�yle s�yledi�iniz �eylerle Internet falan kurulmaz, Internet 15 milyon dolar� bast�rd��n zaman kurulur, ben de zaten yak�nda 15 milyon dolar� bast�r�yorum " dedi. Dedi�i do�ru ��kt�, hakk�n� yememek laz�m 15 milyon dolarla Internet kuruluyor, ama ayn� 15 milyon dolar 85 milyon dolar� da bat�rabiliyor. Yani oradan yola ��karak sermayenin bu t�r i�lerin ba�ar�s�nda tek ve en �nemli bile�en oldu�unun sonucunun ��kar�lmamas� laz�m diye d��n�yorum, ama o g�nlerde bizim a��m�zdan �ok �arp�c� bir �eydi. Biz b�yle ulvi bir �ekilde m�tevaz� ko�ullarda T�rkiye nereye gider derken, birdenbire kar��m�zda, "siz kumda oynuyorsunuz, bu i� 15 milyon dolarla ��z�l�r" diyen biri ilgin�ti.

OTURUM BA�KANI- �imdi kendisi mi kumda oynuyor?..

ATT�LA �ZG�T- Yok, kendisi �u anda Amerika'da elektronik ticareti falan gibi i�ler yap�yor.

OTURUM BA�KANI- T�rkiye Interneti a��s�ndan kumda oynuyor, biz yine h�l� T�rkiye Interneti i�in �al��yoruz burada.

ATT�LA �ZG�T- �kincisi, Tur-Net'e ili�kin iki ilgin� an�m var, bir tanesi an� de�il herkesin �n�nde olan bir olay. Tur-Net pazarl�k s�reci �ok ilgin�tir arkada�lar, y�zde 70 ile ba�lad�. Yani ne ekonomik olarak, ne ticari olarak a��klanabilir bir �ey de�il. �haleye giren �� irket var, a��k pazarl�k, hatta a��k artt�rma, y�zde 70'i benim olacak bana ka� veriyorsun �eklinde, ka�tan ba�lam��t� hat�rlam�yorum. Y�zde 71 k�surla falan, ama rakam ba�lad� �u �ekilde devam ediyor, y�zde �zerinden konu�uyorum, a,b,c firmalar� var, a'ya d�n�yorlar 70.1 ve nokta 1 ile art�rabiliyorsunuz, 70.2, 70.3 ve s�z bir kere daha size geldi�inde art�rma i�in binde iki oran�nda bir art�� s�z konusu. Yani, bir �nceki teklifinizden binde iki daha k�t� bir teklif verirseniz tekrar en iyi duruma d��yorsunuz. Bu �yle bir psikoloji ki �nlenemez bir �ey, yani ��l� bir turun i�inde nokta bir ad�mlarla durabilmek m�mk�n de�il. Yani en son turda deyin ki, y�zde 85'tesiniz sizden bir �nceki 85.4 vermi�, sizde 85.2 vermi�siniz, 85.2 vermi�siniz, sizden bir �nceki 85.4 demi�, siz niye 85.5 demeyeceksiniz ki, yani oradaki binde birin ekonomik olarak a��klanabilir bir taraf� yok. Yani model daha ba�tan yanl��, modele itiraz etmemize ra�men olmad�, sonunda bir �ekilde bizim ��l� konsorsiyum biraz daha g�z� kara ��kt�, birileri pes etti ama nas�l pes ettiler hayret ettim, onlar�n yerinde olsam pes etmezdim, nokta bir art��la. Bu ilgin� bir g�zlemdi.

D�CLE ERO�UL-... zor durumda b�rakmak i�in devam ediyordu, ama nerede �ekilece�ini de bilir.

ATT�LA �ZG�T- Hatta haf�zam beni yan�ltm�yorsa 65'lerden falan firman�n bir tanesi ��kt�, ondan sonraki art��lar daha komik hale geldi. Yani nokta 1, nokta 2, nokta 3 �eklinde pinpon topu gibi gitmeye ba�lam��t�.

�imdi ikinci ilgin� �eye, demin Dicle Han�m da de�indi, Telekom'dan hukuk�u bir arkada��m�n yorumu, her �ey bitmi� s�zle�meye oturmu�uz, Tur-Net'in son s�zle�mesi nas�l olacak diye. B�yle masada TT'nin teknik personeli dahil, bizim ekip dahil herkesin �zerinde anlay�� birli�i olu�turdu bir madde var art�k oraya do�ru gidiyor. Hukuk�unun bir tanesi olmaz dedi, hat�rlam�yorum �imdi kim oldu�unu, nas�l olmaz falan bir s�re b�yle teknik tart��maya �al��t�k, olmaz diyor, peki dedim anlat�n niye olmayacak? ��nk� dedi ben olmamas�n� istiyorum, bu dedim ikna edici bir yan�t de�il ikna edici bir �ey s�yleyin dedim, biz deminden beri konu�tuk anlatamad�k, madem biz kendimizi anlatam�yoruz siz bize anlat�n, yok dedi anlatmak durumunda de�ilim ben bunun b�yle olmas�n� istemiyorum. Peki o zaman han�mefendi biz de genel m�d�rle konu�al�m, genel m�d�rle konu�man�z hi� fark etmez dedi ben imza atmad�ktan sonra hi� kimse imza atamaz dedi. Yani bu da ilgin� bir saptamad�r.

OTURUM BA�KANI- Yani han�m�n g�c�n� fark edememi�siniz.

ATT�LA �ZG�T- �imdi hukuk�uyu s�yledik, ilgin� konulardan bir tanesi Internetle do�rudan ilgili de�il, ama Internetin geli�mesi s�reci i�erisinde 97 y�l�nda �nemli olabilecek bir olguydu.

Birg�n bir yaz� geldi, gizli bir yaz�, zarf z�mbalanm��, �nce y�rt�lm��, sonra z�mbalanm��, Y�K Ba�kanl��ndan bizim rekt�rl��e, rekt�rl�kten de bana, Milli G�venlik Kurulunda bir Internet toplant�s� var kat�lman�z diye. 25 tane kamu kurulu�u �a�r�lm��, �e�itli bakanl�klardan temsilciler, bir sunum var ba�lad�, Milli G�venlik Kurulu yetkilileri web �zerinde yap�lan propaganda ve benzeri T�rkiye aleyhindeki olgular� g�stererek bir 15-20 dakikal�k sunumdan sonra d�n�p, "�imdi sizden g�r�� istiyoruz, Internetin kullan�m�n� nas�l denetim alt�na alabiliriz?.."

OTURUM BA�KANI- Sene ka�t�?

ATT�LA �ZG�T- 97 olmas� laz�m. Orada ben, T�B�TAK temsilcisi, D�� leri temsilcisi ve Ula�t�rma temsilcisi, d�rd�m�z�n sayesinde, ama �ok �aba sarfettik, yakla��k 1,5 saat konu�tuk ve sonunda ��yle bir s�ylemle ikna ettik, iknan�n sonucu tahmin etti�imizden �ok �tede oldu �imdi ona da gelece�im. Bizim s�ylemimiz �uydu: Internet yeni geli�mekte olan bir �ey, bu geli�me d�nyan�n her taraf�nda ya�an�yor, denetleme, antipropaganda, propaganda sorunlar� d�nyan�n her taraf�nda var, dolay�s�yla d�nya bunu nas�l ��z�yorsa b�yle ��z�lmeli, dolay�s�yla siz bunu denetleyerek de�il ancak geli�tirerek bir fayda sa�layabilirsiniz dedik. Ve Interneti nas�l denetim alt�na al�r�z diye ba�layan toplant�, peki o zaman iki komisyon kural�m komisyonlardan bir tanesinin ba��nda Ula�t�rma olsun, di�erinde D�� leri olsun, Ula�t�rma altyap�n�n nas�l geli�tirilece�inin ba��n� �eksin, D�� leri de i�erik anlam�nda, i�eri�in nas�l geli�tirilece�ini. Tabii biz bu arada ikna s�recinde "i�inizi size ��retmeyelim ama her propagandan�n ba�ka propaganda y�ntemleriyle ��z�lmesi vard�r" diyoruz ve bu arada konuyla ilgili uzmanl�k birikimi had safhada b�t�n tahmin etti�iniz kurulu�larda orada; �� leri Bakanl��ndan, M�T'e kadar. Neyse ikna s�reci ba�ar�l� oldu, sonunda geli�tirilmesine karar verildi. Tamamen resim tersine d�nd� ve arkas�ndan �ok k�sa bir s�re i�inde, d�rt-be� g�n i�inde Tansu �iller'in bir genelgesiyle Ula�t�rma Bakanl�� altyap� kurmak, master plan� yapmakla, D�� leri Bakanl�� da i�erik geli�tirmekle ilgili g�revlendirildi. O g�nden sonra D�� leri hi�bir �ey yapmad�, Ula�t�rma Bakanl��nda master plan �al��mas� ba�lad� ve T�B�TAK bunu yapmak �zere yola ��kt�. ... ad�nda T�rkiye Ulusal Bilgi Enformasyon Altyap�s� Ana Plan� gibi bir �ey ��kt�. Yakla��k birbu�uk y�l �al��ld�, birbu�uk y�l�n sonunda kan�mca somut, zaman kesit kesit somut sonu�lara varan soyut bir �al��ma yap�ld�. Cumhurba�kan�n�n a�t�� bir, hatta Cumhurba�kanl�� K��k�nde yan�lm�yorsam toplant�s� yap�ld� ve herkes bu master plan�n arkas�nda durmal� diye S�leyman Demirel ve T�B�TAK yetkilileri gerekli mesajlar� verdiler ve o kitaplar tozlu raflara kalkt� ve bir daha da o g�n, bug�nd�r konu�ulmuyor.

�imdi ben son ��-d�rt senedir g�venlik alan�nda ara�t�rma yap�yorum, akademik ara�t�rma. Yani d��n�yorum orada hi� adamlara b�yle bir �ey �nerip, bana siz bir ODT�'de bir 1 milyon dolarl�k bir laboratuar kurun ben size her t�rl� �nlemi al�r�m deseydim belki de 1 milyon dolar� kapm��t�m bug�n.

ATT�LA �ZG�T - Evet bunlar�n d��nda yine hat�rlamak i�in kay�tlara da ge�iyor madem, kay�tlara da ge�irelim. Internete ili�kin ODT� Bilgi ��lem Dairesinde yapt��m�z birka� g�zel �al��ma var, o dar olanaklara ra�men y�l� hat�rlam�yorum ama bir se�im d�neminde Kanal D ile birlikte ilk defa Internet �zerinden se�im sonu�lar� yay�nlam��t�k, bu ilk ve g�zel bir �rnektir.

Sonra 97 olmas� laz�m, 97 yada 98 �SS sonu�lar�n� ilk Internetten yay�nlam��t�k, tabii bunun nas�l oldu�unu tahmin edersiniz. Tam bir kabus; ��nk� sabahleyin saat 10:00'da 1 milyon 400 bin ki�inin yakla��k be�er yak�n� annesi-babas� da dahil olmak �zere 10 k�sur milyon ki�inin akbaba gibi Internetin ba��nda bekledi�ini de d��n�rseniz nas�l cevap verece�iz diye �ok d��nm��t�k. Ve hatta teknik olanlar biraz anlayacakt�r bunu, biraz daha basit anlatmaya �al��ay�m. Ba��m�za gelecek bu yo�un eri�imden dolay� hizmet verememe s�k�nt�s�na kar�� e�it olabilelim diye ve de dershaneler �zellikle bunu programatik yaparlar, kendi �SS numaralar�n� yazarlar ve h�zl� h�zl� programla yollayarak h�zl� sonu� almaya �al��rlar. Dolay�s�yla alabildi�ine adil yapal�m diye yakla��k bir hafta teknik destek�iler u�ra�m��t�, gelen b�t�n i�lemlerin kay�tlar� i�eride tutuluyor belli bir haf�zada, herhangi bir IP numaras�ndan, ki o zamanlar ... yayg�n de�ildi, dolay�s�yla gelen her IP numaras�n�n y�zde 99 oran�nda bir ki�iye ait oldu�unu �ok iyi biliyorduk ve de herhangi bir IP numaras�ndan h�zl� eri�im gelmeye ba�lad�� oranda gelen h�zda yava�lat�yorduk. Tamamen programatik bir �rnekle ve bu h�zl� eri�imi yapanlar daha da zor duruma d��yorlard�, h�zl� bir �ekilde yava�lamaya ba�l�yorlard�; ��nk� sistem onlara �ok daha ge� cevap veriyordu.

OTURUM BA�KANI- �nternetin tan�t�lmas� a��s�ndan bunlar �ok yararl� oldu. Mehmet Beyin u�a�� kalkacak, son s�yleyeceklerini s�yleyip bize ondan sonra izin alacak, buyurun.

MEHMET �ELEB�LER- S�ran�z� verdi�iniz i�in �ok te�ekk�r ederim. Tam giderayak bir itirafta bulunaca��m, ondan sonra baz� �eyleri d�zeltmek istiyorum. �imdi bu �att��m�z T�rk Telekom falan, bunlar tamamen kurumsal �eyler, �ah�slarla ilgili de�il. Sebepleri de, ben g�nah ��kartaca��m. Ben "Eutelsat"da �al��t�m, Avrupa Uluslararas� Uydularla Haberle�me Organizasyonu. Bunun sahipleri tekeldi ve tekel olarak da baz� �eylere m�saade edilmiyor. Bizim bir y�netim kurulumuz vard�, oradan baz� �eyler ge�miyordu. 86 faland� zannediyorum, belki daha sonra 87, ben i� geli�tirme k�sm�n�n ba��ndayd�m, o k�s�m yeni kuruluyordu ve orada �al��yordum. Bir adam (World Wide Web'in kurucusu, Tim Berners Lee) geliyordu bana, bana diyor bir transpander laz�m, belki 10 tane isteriz, karde�im sen ne yapacaks�n bunu, ben diyor yurtd��nda Avrupa N�kleer Ara�t�rma Merkezinden geliyorum bizim �niversitelerimizdeki haberle�me i�in mutlaka laz�m, yahu git karde�im sana ... neyine yetmiyor al falan diyordum, adam boyuna geliyor, telefon ediyor, ama veremiyoruz. ��nk� b�yle bir �ey yok, hatta biz �niversiteye bile transpander veremiyorduk, sen git kendi �lkende bize imza atm�� olan ... git ondan iste ondan al�rs�n bizden alamazs�n diyorduk. Ve bu adam� kovalad�k, ben de hi�bir �ey ��renemedim adamdan, akl�ma da gelmedi yahu bu adam ne yapmak istiyor falan diye, ondan sonra seneler ge�tikten sonra bu adam "...Work"�n kurucusu, m�saadenizle.

OTURUM BA�KANI- Te�ekk�rler. Evet K�r�at.

K�R�AT �A�ILTAY- �SS sonu�lar�yla ilgili bir eklemede bulunmak istiyorum. �imdi sonu�lar a��klan�yor, bu sonu�lar�n a��klanmas�yla asl�nda bir s�r� insana da para kazand�rm��t�k. ��yle ki, daha sonradan duydu�umuz kadar�yla �ehrin de�i�ik yerlerinde insanlar ofislerinden bir �ekilde "dial-up" ba�lant�lar� a�a��ya indirip "�SS Sonu�lar�n�za bak�l�r" diye ilan as�p ki�i ba��na 100 bin Lira galiba, her bir �SS sonuc..

ATT�LA �ZG�T- Ben devam edeyim mi? �imdi buradan �eye gelece�im, konu�man�n �e�itli yerlerinde kurumsalla�ma �nemlidir vurgusu yap�ld� daha �nceki birinci oturumda, ger�ekten o anlamda kurumsalla�ma �nemli ve ben burada bir daha birlikte �al��t��m, hala yak�n olarak da g�r��t��m Bilgi ��lem Dairesi �al��anlar� arkada�lar�ma ili�kin �unu s�ylemek istiyorum: Ger�ekten ODT� Bilgi ��lem Dairesi yapt�klar�yla ciddi bir �ekilde kurumsalla�t�, hala her �eyin �ok daha iyisini yapabiliyor ve inan�yorum ki, T�rkiye'ye daha bir s�r� ilki de bundan sonra yapacaklard�r.

Son olarak, tabii Internete ili�kin bir kendi g�nl�k ya�am�mdaki g�zlemlerimi aktarmak istiyorum, bu eminim �o�unuzu da etkileyen bir �ey, ama benim kadar etkiliyor mu bilmiyorum. Ben bundan, belki idari g�revi yapt��m s�ray� ��kart�yorum, yani g�revi b�rak�p bilgisayar m�hendisli�ine gitti�im ilk g�n Allah�m ben neredeyim telefon �alm�yor diye �ok mutlu olmu�tum. O k�sm� ��kart�yorum, ama genel anlamda ger�ekten ��yle bir Internetin ve di�er b�t�n ileti�im teknolojilerinin g�nl�k ya�am�m�za ve hatta verimlili�imize �ok �nemli bir etkisi var.

Ben belki benden daha eskiler i�in bu oranlar �ok daha abart�l�, ama ben yine y�zde 10-20 zaman�m� telefonla konu�makla, y�zde 80 zaman�m� i� yapmakla ge�iriyorum. Son ��-d�rt y�ld�r g�nl�k ileti�im idari g�revle yap�l�yor, g�nl�k ileti�im y�zde 60'lardan a�a�� de�il. Ben herhangi bir kesintisiz bir yar�m saat bulam�yorum ki bir konuda oturay�m, konsantre olay�m, yazaca��m iki sat�r� yazay�m yada yar�m saatli�ine derse girece�im bir ��-d�rt sayfay� tekrar �zerinden ge�eyim bu arada da kesilmeyeyim, m�mk�n de�il. Yani, bunu g�n i�inde b�rak�n ak�am�n�zda bile m�mk�n de�il. Ak�am�st� gittim eve b�rakt�m ald�m kitab�m� oturdum, cep telefonunu kapatsan, cep telefonun niye kapal� diye soruyorlar, bir e-maile �� saat cevap vermezsen yahu bug�n e-mail att�m niye cevap vermedin deniyor. Yani ben bunun �ok ciddi bir �ekilde teknolojinin olanaklar�n�n daha toplumsal olarak hazmedilememesinin sonucu olarak g�r�yorum. �mit ediyorum ki be�-alt� sene sonra art�k ileti�im ka��n�lmaz, insanlar kendi zamanlar�n� bu yo�un iletim i�inde kendine ay�racaklar� zamanlar� �zg�rce ay�rabilirler, ortak bir kan� haline gelecek ve ondan sonra da kimseye "cep telefonun niye kapal�" cevab�n�n belki de vermeyeceksin, ama o da sormayacak. Cep telefonunu b�rak�n belki onda biraz daha anlam var, ama bug�n e-mail yollad�m niye e-mailime cevap vermedin. Mesela ben bug�n sabahtan bu saate kadar e-mailime bakad�m....

OTURUM BA�KANI- B�y�k eksiklik.

ATT�LA �ZG�T- Evet tabii bu benim bir de kendi ki�isel saptamam. Yani, teknolojiyle bar��k bir insan�m ama bu kadar bar��k olmak istemiyorum.

OTURUM BA�KANI- Evet buyurun.

MAHMUT SEDAT ERO�UL- Evet ben biraz eskilerden ba�layaca��m, biraz da a��l�� konu�mas�ndaki m�dahalemle ilgili bir parantez a�aca��m. I�nternetten �nce ��renimim d�neminde, daha �nce yurtd��na gitti�imden "Gaf-Net"i bildi�im i�in Suudi Arabistan'dan bazen bir �eyler yazmay� hakikaten istiyorum. ... Work-Shop ile ilgili bilgi istiyorum, bana �nden print edip bir �ekilde ula�t�r�yordu falan, sonra san�yorum 93'te televizyonlarda g�rd�m ... yine �niversiteye �zg� diye g�r�yoruz. ... telefonla konu�tu�unuzda 93, ... work-shop �ncesi, "yahu Internet �ok g�zel ... diye bir �ey var bir f�rsat�n� bulunca gel g�r" falan diye anlat�mlar yap�yor, �ok acayipmi�, daha �n olanaklar�yla mukayese edilecek gibi bir �ey de�il falan. Fakat bir t�rl� f�rsat olmad�, g�remedim. Ama g�r�n��, d��ar�dan g�r�n�� niversiteye �zg� bir �ey, siz istemiyorsunuz �yle bir yakla��m�n fark�nda de�iliz. Sonra 93 Ekimiydi san�yorum, kulaklar� ��nlas�n Ziya Hoca Devlet �statistik Ba�kan Yard�mc�s� ve DPT'te bir toplant�ya �a��r�ld�, 7'nci Be� Y�ll�k Plan Bilgi ��lem �zel Hat Komisyonu ... Uluslar aras� �ktisat ... �a��rd� Merkez Bankas� olarak bizi, ben de bir arkada�la birlikte gittim. Biz o s�rada bir ... haz�rl�� yap�yorduk, Merkez Bankas�n�n kamuya a��k verilerini 20 tane directory hatt�yla d�nyaya a�aca��z, onu anlatt�k. Ve o s�radaki �ey, herkes verilerin format�n� belirlesin bir kurum kurulsun, herkes verilerini oraya versin onlar bir �ekilde a�s�n, ne �ekilde a�aca�� da belli de�il. Toplant� s�ras�nda kar�� tarafta masan�n uzak bir yan�nda, yine kulaklar� ��nlas�n diyece�im Kemal Oflazlar var, y�llard�r g�rm�yordum ODT�'den eski bir arkada�, biz anlatt�ktan sonra Merkez Bankas�n�n plan�n�, kartvizitini g�nderdi arkas�na beni ara yazd�. Sonra �ay aras�nda, Hocam mutlaka gel Bilkent'e anlatal�m dedi, interneti anlatt� o s�rada bir miktar, bunu mutlaka Internette a�, madem diyor kamuya a��k b�t�n verilerinizi gireceksiniz... (kay�t sonu)